Qosimov jahon adabiyoti

Qadimgi Xitoy adabiyoti .

Ilk bitiklardagi adabiyot. Birinchi ierogliflar m.a. XV asrga oid bo‘lib, suyakdan yasalgan tablichkalarda ilohlar irodasini ifoda qilgan: "Bolalarga don ekishni buyurish", "o‘ttizta odam va o‘nta buqani qurbonlikka keltirish", "Agar odamlarning boshini qurbon-likka keltirsang, shoh yordam oladi" kabi. Keyin bu tablichkalar olovga tashlangan hamda ularda qanday yoriqlar paydo bo‘lishiga qarab ilohlarning munosabat-javobi haqida xulosa qilishgan.

"I Szin" (o‘zgarishlar kitobi). Nasroniylar uchun "injil" qanday ahamiyatga molik bo‘lsa, xitoyliklar uchun bu kitob o‘shanday qim-matli hisoblanadi. Bi kitobning mazmuni, afsonaga ko‘ra, dengiz yu-zasiga chiqib qolgan toshbaqaning kosasiga suvratlar shakli (geksa-gramma) da chizilgan. Kitob o‘ziga xos fol kitobi hisoblanadi. Kitob m.a. XXI asrdan m.a.VI asr oralarida vujudga kelgan degan har xil qarashlar mavjud. Hatto uni Konfutsiy nomi bilan bog‘lashadi. Asar sekin-asta sayqal topib, fol kitobidan falsafly traktatga aylangan. 64 ta geksagrammada aks etgan hayot bosqichlaridan inson taqdiri bun-

yod bo‘ladi, degan qarash ilgari surilgan. Mas., 1. Ijod. 2. Ado etish. 3. Ilk qiyinchiliklar. 4. G‘o‘rlik. 5. Kutish zarurati va h.k...

"Shi Szin" - qo‘shiqlar kitobi.Qadimgi xitoy she'riyati hisob-lanib, XII- VII asrlarga oid. Undan turli-tuman janrlardagi qo‘shiqlar o‘rin olgan. Didaktika, totem, marosim, qarg‘ish, kult yo‘nalishidagi va yana boshqa mavzulardagi qo‘shiqlar mif hamda folklor ruhi bi-lan qo‘shilib ketgan.

Xitoyda epopeyaning yo‘qligi dunyoqarash bilan, undagi antro-potsentrizm bilan bog‘liq. Xitoyliklar go‘zallikni alohida bir shaxs va uning tuyg‘ulari bilan emas, balki tabiat va jamiyat bilan bog‘liq holda ko‘rishadi. Shu negizda ikki dunyoqarash paydo bo‘lgan: kontutsiylik (jamiyatga qaratilgan nigoh) va daosizm (tabiatga qaratilgan nigoh).

25