Qoʻshma gap haqida ma'lumot. Bogʻlangan qoʻshma gap

uchinchi gap bogʻlovchisiz qoʻshma gap boʻlib, uning qismlari oʻzaro hech qanday bogʻlovchi vositalarsiz, faqat intonaqiya (ohang) orqali birikkan.

Teng bogʻlovchilar orqali birikkan, biri ikkinchisiga grammatik jihatdan tobe boʻlmagan, teng huquqli predikativ qismlardan tashkil topgan qoʻshma gapga bogʻlangan qoʻshma gap deyiladi.

• Teng bogʻlovchilar orqali birikkan, biri ikkinchisiga grammatik jihatdan tobe boʻlmagan, teng huquqli predikativ qismlardan tashkil topgan qoʻshma gapga bogʻlangan qoʻshma gap deyiladi.
• Bogʻlangan qoʻshma gap tarkibidagi qismlar oʻzaro biriktiruv, chogʻishtiruv, ayiruv, zidlov, inkor munosabatlarini ifodalovchi teng bogʻlovchilar yoki bogʻlovchi vazifasidagi -da, -u(-yu) yuklamalari, boʻlsa, esa soʻzlari vositasida bogʻlanadi.
• Bogʻlangan qoʻshma gap qismlari bir-biridan intonasiya bilan ajralib turadi, lekin bu intonasiya bogʻlovchisiz qoʻshma gaplardagi intonasiyadan farq qiladi.
• Qoʻshma gap (xususan bogʻlangan qoʻshma gap) tarkibidagi qismlar alohida-alohida ajratib qaralsa, ularning har biri mustaqil gapga tengday koʻrinadi, lekin ular qoʻshma gap tarkibida fikriy tugallikka (toʻliq mustaqillikka) ega boʻlmaydi. Shu jihatdan bunday qismlarni mazmunan nisbiy mustaqillikka ega deyish toʻgʻriroqdir.

Bogʻlangan qoʻshma gaplarda birinchi qism erkin tuziladi, keyingisi esa bogʻlangan qoʻshma gap qismlari orasidagi munosabatga bogʻliq holda quriladi.

• Bogʻlangan qoʻshma gaplarda birinchi qism erkin tuziladi, keyingisi esa bogʻlangan qoʻshma gap qismlari orasidagi munosabatga bogʻliq holda quriladi.

Masalan, boʻlsa, esa soʻzlari yordami bilan birikib, chogʻishtiruv mazmuni ifodalangan bogʻlangan qoʻshma gapda keyingi qismninig qurilishi chogʻishtirilayotgan predmet yoki voqeaga bogʻliq boʻladi.

Chogʻishtirilayotgan predmet yoki voqeani ifodalaydigan soʻz keyingi qismning boshida keladi. Shuning uchun ham ba’zan gap boʻlaklari (koʻpincha kesim) takrorlanib keladi: Akam vrach boʻlib ishlaydi, singlim esa oʻqituvchi boʻlib ishlaydi.