Qoraqolpog’iston turistik mintaqasi

Qoyqirilgan qa’la
 Qoyqirilgan qa’la – Aspabaraqtin’ qa’lasi. Qoyqirilgan qa’la- taxminan ikki yarim ming yil ilgari bunyod etilgan jahon madaniyatining mashhur yodgorliklaridan biri. To’rtko’l shahridan 22 km shimoliy-sharqida joylashgan bu bebaho xazina qadimgi Grek va Rim madaniyatining durdonalari bilan bir qatorda turadi. Qadim zamonlarda qumlar arosida qolib ketgan bu yodgorlikni tabiyatning uzi qadrlab, uni bizning kunlarimizgacha yaxshi saqlanib kelgan. Ikki qavatli qurilishning birinchi qavatining tahminan ikki ming yil vaqt to‘liq saqlanishi uning yaqqol dalili bo‘la oladi.
Qa’la ilmda birinchi marotaba 1938-yili aniqlanib, 1952-1957- yillarda arxeologlar tamonidan to‘liq tadqiqot ishlari olib borildi.
Markaziy Osiyoning qadimgi arxitekturaviy madaniyatining cho‘qqilaridan biri bo‘lgan Qoyqirilgan qa’la oldin ola tayyorlangan reja buyicha diyametri 90 metr doira shaklida solingan. Qa’la atrofida ikki qavatli o‘q otish dahlizi bo‘lib, ikki qator (tashqi va ichki) qo‘rg‘on devorlar bilan qursholgan. Uning devorlari bo‘ylab sakkiz joyda to‘pxonalar o‘rnatilgan. Qo‘rg‘on devorlarni aylantirib eni 15 m, terangligi 3 m chuqur qazilib, u suv bilan tuldirilgan. Qoyqirilgan qa’laning qurilish ishlarida Amudaryoning pastgi buyidagi xalqlar bilan aloqada qo‘shni sak-massaget qavmlarinig tasiri kuchli bo‘lgan. Tarixning otasi bo‘lgan Gerodotning yozishi buyicha “kun” massagetlarning bosh xudosi bo‘lgan. Shunday qilib “Xorazm” degan so‘zning o‘zi qadimgi Iran tilida “Kun vatani” degan ma’noni anglatgan.
“Qoyqirilgan qa’la” so‘zining etimologiyasi sodda bo‘lib, u XX asrning birinchi yarmida paydo bo‘lgan. Professor S.P.Tolstovning aytishicha yodgorlik ichida o‘lib qolgan qo‘yga bog‘liq qo‘yilgan atama. Shunday voqya Qoyqirilgan qa’laning sharq tarafida, uzoq emas yerda joylashgan ikki yodgorlikda joy olib, ular ilmga “Qo‘ziqirilgan qa’la I” va “Qo‘ziqirilgan qa’la II” degan atamalar bilan kirgizildi. Bizningcha Qoyqirilgan qa’ladan topilgan yozma ma’lumotlar asosida qa’lani Aspabaraqning qa’lasi deb nomlasak bo‘ladi.