Inqilobning boshlanishi. 1640yilning boshiga kelib, xazina bo’shab qoldi. Mamlakatda ko’plab ochlar qo’zg’oloni, Londonda esa ko’cha tartibsizliklari bo’lib o’tdi. Shotlandiya Angliyaga qarshi harbiy harakatlarni boshlab yubordi. Shunday sharoitda 1640 yili yangi parlament yig’ildi. Bu parlament uzoq vaqt tarqatilmaganligi uchun “Uzoq muddatli parlament” nomi bilan tarixga kirdi. Bu inqilobning boshlanishi edi.
Uzoq muddatli Parlament bir qancha muhim islohotlarni amalga oshirdi. Parlamentning absolutizmga qarshi qaratilgan dastlabki qarorlaridan bin qirol ministrlarining sudga tortilishi bo‘ldi. Ko‘pgina yuksak lavozimli amaldorlar, yepiskoplar, sudyalar qamoqqa olindi. Aslida amalga oshirilgan bu o‘zgarishlar, o‘z mohiyatiga ko‘ra, Angliya davlat tuzumida yuz bergan inqilobiy to‘ntarish edi.
Angliya parlament bilan qirol tarafdorlari bo‘lgan bir-biriga dushman ikki lagerga bo‘lindi. Parlamentni savdogarlar, tadbirkorlar va yangi dvoryanlar qo‘llab-quvvatladi. Eski tartiblardan manfaatdor bo‘lgan!arning barchasi — yirik yer egalari bo‘lgan asilzodalar va ularga qaram bo‘lgan dehqonlar, saroy amaldorlari, ingliz cherkovi qirol bayrog‘i ostida birlashdilar.
1643-yilning oxiriga kelib, mamlakat hududining to'rtdan uch qismi qirol hukmronligi ostida edi. Parlament esa xalqni jangga chorlashga qo‘rqardi. Biroq tez orada parlamentning yangi ittifoqchisi bo‘lgan Shotlandiya armiyasi Angliya hududiga kirib keldi. Shotlandlar bilan parlament tarafdorlarining birlashgan qo‘shini qirol qo‘shini ustidan g‘alaba qozondi. Bu g‘alabada Oliver Kromvel qo'mondonligi
ostidagi otliq askarlar asosiy rol o‘ynadi. Qirol va uning ortidan butun armiyasi qochib qoldi. Urush parlamentning to'liq g￡alabasi bilan yakunlandi.
Parlament islohoti. Qirol armiyasining tor-mor qilinishi parlamentga muhim o‘zgartirishlar qilish imkoniyatini berdi. Zodagon yer egalari taxt foydasiga to ‘lanadigan feodal soliqlardan ozod qilindi. Yer ularning xususiy mulkiga aylandi. Savdogarlar endi savdo yuritishga ruxsatnoma sotib olmaydigan bo‘ldi. Cherkov parlamentga bo‘ysundirildi, qirol, uning tarafdorlari va yepiskoplarning yerlan esa musodara qilindi.
Parlamentning qarori bilan Angliyada qirollik hokimiyati va lordlar palatasi bekor qilindi. 1649-yih 19 may kuni Angliya Respublika deb e’lon qilindi.
Bu paytga kelib, O. Kromvel boshchiligidagi inqilobiy armiya Irlandiyani buysundirish uchun bu yerga bostirib kirdi. Bosqin jarayonida Irlandiya aholisining katta qismi halok bo ldb О. Kromvelninginqilobiy armiyasi shu tarzda bosqinchi armiyaga aylandi Bu armiya Irlandiyadan so‘ng Shotlandiyaga ham bostitirib kirdi. Shiddatli janglardan so‘ng mag'lub bo‘lgan Shotlandiyaning mustaqilligi tugatildi. Shundan so‘ng eski parlament tarqatib yuborildi. Mamlakatda, O. Kromvel protektorati (protektor - homiy, himoyachi) o’rnatildi. Ijro hokimiyati to‘liq protektor qo'liga o‘td.
1688-yilgi ≪Sharafli inqilob≫. Kromvelning о’limidan so’ng 1660-yili taxtga kelgan Karl II mutlaq hukmronlikka bo’lgan da’vosidan voz kechmadi. Uning vorisi Yakov II esa katolik dinini qayta tiklash uchun harakat boshladi. Shundan sosng 1688-yili parlament Yakov II ni taxtdan mahrum qildi va Angliya taxtiga Gollandiya hukmdori shahzoda ViLlem van Oranyeni taklif etdi. U parlament qo‘ygan talablar asosida taxtga o‘tirdi. Shu davrdan boshlab, eng muhim masalalarni qirol ernas, parlament hal qiladigan b o ‘ldi. Qirol hokimiyati parlament tomonidan cheklandi. Shu tariqa Angliyada cheklangan yoki konstitutsion monarxiya o‘rnatildi. Bu Angliya ta-rixida Shaharfli inqilob nomini oldi.
XVIII asrda hokimiyat to’laligicha ikki palata— lordlai palatasi va jamoa palatasidan iborat parlament qo’lida edi. 1707-viIi parlament Angliya bilan Shotlandiva o'rtasidagi uniya (ittiloq)ni qonuniylashtirdi. Endi mamlakat Buyuk Britaniya deb atala boshlandi.
1714-yili Angliya taxtida turgan oranyelar sulolasining oxirgi vakili vatot etdi. 1701-yili qabul qilingan ≪Taxt vorisligi to‘g‘risida bill”ga asoslanib, parlament gannoverlik nemis knyazlari sulolasidan, Yakov I ning ajdodi Georg 1 ni Angliya taxtiga taklif qiladi. Gannoverliklar protestantlar edi va ingliz taxtini XVIII asrdan e’tiboran, to XIX asr boshlarigacha egallab turdilar. Butun XVIII asr davomida Buyuk Britaniya Fransiya bilan bo'lgan shiddatli kurashlar jarayonida Shimoliy Amerikani, Hindistonni, Afrikadagi ko'plab hududlarni egallab oldi va shu tariqa Buyuk Britaniya mustamlakachilik imperiyasiga
asos soldi. Angliya ≪dengizlar hukmroni≫ga aylandi.
