14
15
Hújjetler tiyislilik tárepine qaray, xızmet babındaǵı
yamasa rásmiy hújjetler hám jeke hújjetlerge bólinedi.
Xızmet hújjetleri tayarlanıwına qaray mákeme yamasa
lawazımlı shaxslarǵa tiyisli bolsa, jeke hújjetler jeke
shaxslar tárepinen jazılıp, olardıń xızmet iskerliginen
sırttaǵı yamasa jámáát jumısların orınlaw menen
baylanıslı máselelerge tiyisli boladı (máselen, jeke arza,
shaǵım hám t.b.).
Hújjetlerdiń tayarlanıw ózgesheligi hám dárejesi de
júdá áhmiyetli. Bul tárepinen hújjetler tómendegishe
klassifikaciyalanadı:
qaralama; túp nusqa; nusqa; ekinshi
nusqa (dublikat); kóshirme.
Kópshilik hújjetler dáslep
qaralama
nusqada tayarlanadı, bul hújjet avtorı, yaǵnıy
tayarlawshınıń qoljazba yamasa kompyuterde kóshirilgen
dáslepki nusqası bolıp tabıladı. Bul nusqa dúzetilip, qayta
kóshiriliwi múmkin. Sonı da aytıw kerek, qaralama hújjet
huqıqıy kúshke iye emes.
Túp nusqa
hárqanday hújjettiń
tiykarı, birinshi rásmiy nusqası bolıp tabıladı. Túp
nusqanıń qayta kóshirilgen forması
nusqa
dep júrgiziledi,
ádette, oń tárepindegi joqarı múyeshine «Nusqa» degen
belgi qoyıladı.
Hújjetshilikte, sonday-aq,
anıq
(faksimil) hám
erkin
nusqalar da parıqlanadı.
Anıq
nusqa túp nusqanıń barlıq
ózgesheliklerin – hújjettiń zárúrli bólimleriniń jaylasıwı,
formalıq belgiler (gerb, dóńgelek mór, tórtmúyesh mór,
nıshan sıyaqlı), teksttegi baspa, jazba hárip formaları
hám sol sıyaqlılardı anıq hám tolıq sáwlelendiredi.
Mısalı, fotonusqanı yamasa skanerde shıǵarılǵan nusqanı
sol topar hújjetleri qatarına kirgiziw múmkin.
Erkin
nusqada hújjettegi xabar tolıq berilse de, bul nusqa sırtqı
ózgeshelikleri tárepinen tikkeley túp nusqaǵa muwapıq
kelmeydi, yaǵnıy erkin nusqada túp nusqadaǵı mór ornına
«mór» dep, qol ornına «qol» dep, gerb ornına «gerb» dep
jazıp qoyıladı hám t.b. Bazda belgili hújjetke emes, al
onıń bir bólegine mútájlik tuwıladı. Bunday jaǵdaylarda
hújjetten nusqa emes, al
kóshirme
alınadı (máselen,
bayanlamadan kóshirme, buyrıqtan kóshirme hám t.b.).
Nusqa hám kóshirmeler, álbette, notarius, kadrlar bólimi
hám sol sıyaqlılar tárepinen tiyisli tártipte tastıyıqlanǵan
jaǵdayda ǵana huqıqıy kúshke iye boladı. Túp nusqa
joytılǵan jaǵdaylarda hújjettiń
ekinshi nusqası (dublikat)
beriledi, ekinshi nusqa túp nusqa menen birdey huqıqıy
kúshke iye.
Hákimshilik basqarıw iskerliginde xızmet dárejesine
qaray hújjetler házirgi kúnde, tiykarınan, tómendegishe
klassifikaciyalanıwı múmkin:
shólkemlestiriw hújjetleri;
biylik hújjetleri; maǵlıwmat-xabar hújjetleri; xızmet
xatları
.
Bul qollanbada is júrgiziwde kóp ushırasatuǵın
tiykarǵı hújjetler usı klassifikaciya tiykarında berildi.
Bulardı ashıp beriwge ótiwden aldın kópshilik hújjetlerge
tán bolǵan zárúrli bólimleri ústinde toqtalıp ótiw orınlı.
Do'stlaringiz bilan baham: