62
63
kelisimin (pitimin) belgilewshi hám qarım-qatnaslardı
tártipke salıwshı hújjet. Shártnama haqqındaǵı ulıwma
qaǵıydalar Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq
kodeksinde (353-385-statyalar) bayan etilgen.
Shártnama mámleketlik yamasa mámleketlik emes,
jámiyetlik shólkemler, kárxanalar, mákemeler, sonday-
aq, puqaralar ortasında dúziliwi múmkin.
Shártnamalarda tárepler orınlawı tiyis bolǵan
shártler hám basqa májbúriyatlar kórsetiledi. Bazı
bir shártnamalarda alınǵan májbúriyattı orınlamaw
nátiyjesinde keltirilgen zıyandı tólew ilájları da
belgilenedi. Tárepler shártnamanıń barlıq shártleri
boyınsha bir sheshimge kelgeninen keyin shártnama
dúzilgen esaplanadı.
Shártnamalar óz mazmunı boyınsha hárqıylı kóriniske
iye: ónim jetkerip beriw haqqında, awıl xojalıq ónimlerin
mámleketlik jol menen satıp alıw haqqında, múlklik
(materiallıq) juwapkershilik haqqında, imaratlar qurılısı
haqqında, turaq jay ijarası haqqında,
turaq jay yamasa
transport quralların aldı-sattı, sawǵa etiw, almastırıw,
mal-múlkti ijaraǵa alıw, qarız beriw haqqında hám t.b.
Mákemeler ortasında keń tarqalǵan shártnama túrleri zat
(tovar) jetkerip beriw, kesip alıp islew, imaratlar ijarası,
ásbap-úskenelerdi ornatıw haqqındaǵı shártnamalardı
kórsetiw múmkin.
Hárqanday shártnama óz mazmunı hám forması
jaǵınan nızamǵa muwapıq bolıwı kerek. Bul qaǵıydanıń
buzılıwı shártnamanıń nızamlı kúshin joqqa shıǵaradı
hám onı sol awhalda dúzgen yamasa dúziwge jol qoyǵan
lawazımlı shaxslardı juwapkershilikke tartıwǵa alıp
keledi.
Shártnamalar awızeki, jazba usılda dúziliwi hám
de notarial mákemeler tárepinen tastıyıqlanǵan tárizde
de bolıwı múmkin. Shártnamanıń ayırım túrleri, sonıń
ishinde, imaratlardıń aldı-sattı shártnaması tiyisli
mámleketlik mákemelerde dizimnen ótiwi zárúr. Keyingi
halat tek ǵana nızamda belgilengen jaǵdayda qollanıladı.
Shártnama mákemelerge tiyisli bolǵanda, tárepler
qol qoyǵanǵa shekem, onda sol mákeme esapshısı hám
ádillik másláhátshisiniń razılıq belgisi bolıwı
maqsetke
muwapıq. Tárepler usı hújjettiń barlıq bap hám bólimleri
boyınsha kelisip alıp, onı tiyisli tárizde rásmiylestirgennen
keyin ǵana shártnama dúzilgen esaplanadı.
Shólkemlerde
keń
qollanatuǵın
ápiwayı
shártnamalardıń zárúrli bólimleri tómendegiler:
1. Shártnamanıń atı (ónim jetkerip beriw shártnaması,
imaratlardı ijaraǵa alıw shártnaması, kesip alıp islew
shártnaması kibi).
2. Shártnama dúzilgen sáne.
3. Shártnama dúzilgen orın.
4. Shártnama dúzip atırǵan táreplerdiń anıq hám tolıq
atı (teksttiń keyingi orınlarında olardı qısqartıp, shártli
ataw múmkin: «buyırtpashı», «institut», «mákeme»,
«orınlawshı», «atqarıwshı», «direktor», «xızmetker»
kibi); tárepler wákilleriniń atı hám ákesiniń atları,
familiyaları, olardıń wákillik sheńberi (olarǵa shártnama
dúziw huqıqın beriwshi wákillikler haqqında).
5. Shártnama teksti (bul bólim bazda baplarǵa
bólinedi, hárbir bap rim sanları menen belgilenedi. Baplar
bántlerge bólinip, olardıń qatar nomerleri arab sanları
menen kórsetiledi. Sol jerde tartıslardı kórip shıǵıw
tártibi, shártnamanıń ulıwma summası, onıń ulıwma ámel
etiw múddeti de bayan etiledi).
6. Táreplerdiń huqıqıy mánzilleri.
7. Táreplerdiń qolları hám mórleri.
Shártnamalarǵa olardı dúziwge wákillik
etken
64
65
shaxslar tárepinen qol qoyıladı; bunda «qol» degen
zárúrli bólimde qol qoyǵan shaxslardıń lawazımları
emes, al shártnamalıq qatnasıqlar ornatıp atırǵan huqıqıy
(yuridikalıq) shaxslardıń (tolıq yamasa qısqarǵan) atı
kórsetiledi.
Shártnamalar eki nusqadan kem dúzilmewi tiyis,
sebebi hárbir huqıqıy shaxstıń hújjetler toplamında
keminde bir nusqası bolıwı kerek. Shártnamanıń barlıq
nusqaları birdey huqıqıy kúshke iye boladı.
Shártnama teksti bettiń hár eki tárepine kompyuterde
bir aralıq penen jazıladı, baplardıń bántleri óz
ara bir
yarım aralıq penen ajıratıladı. «SH Á R T N A M A» sózin
bas háripler menen arasın ashıq etip jazıw usınıs etiledi.
Do'stlaringiz bilan baham: