Qor qoplami va uning xususiyatlari

Qor chizig’idan pastda qor shaklida yoqqan yog’inlarning miqdori ularning erishga va bug’lanishga sarflanishidan kam, qor chizig’idan yuqorida esa buning aksi bo’ladi. Qor chizig’idan yuqorida, xionosfera deb ataladigan qatlam doirasida, muntazam ravishda qorning to’planishi kuzatiladi. Xuddi shu xionosfera chegarasida doimiy qorliklar va muzliklar hosil bo’ladi. Xionosfera qatlamidan yuqoriga ko’tarilgan sari esa yog’adigan qor miqdori sarf bo’ladiganidan kamaya boradi.

• Qor chizig’idan pastda qor shaklida yoqqan yog’inlarning miqdori ularning erishga va bug’lanishga sarflanishidan kam, qor chizig’idan yuqorida esa buning aksi bo’ladi. Qor chizig’idan yuqorida, xionosfera deb ataladigan qatlam doirasida, muntazam ravishda qorning to’planishi kuzatiladi. Xuddi shu xionosfera chegarasida doimiy qorliklar va muzliklar hosil bo’ladi. Xionosfera qatlamidan yuqoriga ko’tarilgan sari esa yog’adigan qor miqdori sarf bo’ladiganidan kamaya boradi.

13.1-rasm. Qor chizig’i balandligining And va Kordiler tog’lari orqali o’tkazilgan kengliklar bo’yicha o’zgarishi (V.M.Kotlyakov ma’lumoti). 1 - yer yuzasi relefi, 2 - muzlik qoplagan yerlar, 3 - qor chizig’i

Qor chizig’ining geografik kengliklar bo’yicha taqsimlanishi 13.1-rasmda keltirilgan. Qor chizig’i qutb doirasida, havo haroratining pastligi tufayli, okean sathigacha tushadi. Jumladan, janubiy yarim sharda qor chizig’i 620 janubiy kenglikdan boshlab okean sathiga to’g’ri keladi.

Sababi, janubiy yarim shar iqlimiga asosiy ta’sirini okean ko’rsatadi. Qor chizig’ining eng baland nuqtasi subtropiklarda joylashgan (6400 m gacha). Ekvator havosi nam bo’lib, u yerda yog’in miqdori bir muncha ortadi va qor chizig’i balandligi 4400-4900 m gacha tushib qoladi. Tog’li hudududlarda qor chegarasi balandligi yil fasllari bo’yicha o’zgarib turadi (13.2 - rasm).

• Sababi, janubiy yarim shar iqlimiga asosiy ta’sirini okean ko’rsatadi. Qor chizig’ining eng baland nuqtasi subtropiklarda joylashgan (6400 m gacha). Ekvator havosi nam bo’lib, u yerda yog’in miqdori bir muncha ortadi va qor chizig’i balandligi 4400-4900 m gacha tushib qoladi. Tog’li hudududlarda qor chegarasi balandligi yil fasllari bo’yicha o’zgarib turadi (13.2 - rasm).
• Yer sirtining qor to’planadigan qismida qor qoplami va muzliklar zahirasi doimiy ravishda kamayib turadi. Bu kamayish ikki xil yo’l bilan-qor ko’chkilari va muzliklarning qor chizig’idan pastga siljishi ko’rinishida kuzatiladi.
• Qor ko’chkilari (lavinalar) deb, tog’ yonbag’irlarining qiya yuzalari bo’ylab surilib tushadigan qor uyumlariga aytiladi. Ko’chkilar qiyaligi 150 dan katta va qor qalinligi 0,5 m dan ko’p bo’lgan tog’li va qutb oldi hududlari uchun xarakterlidir.