Qon tomir tizimi fiziologiyasi reja: Qon oqishining fizikaviy qonunlari, qon tomirlarida qonning harakati va bosimi

Xemoretseptor reflekslar. Qonda kislorodning miqdori kamayib, karbonat angidridning miqdori ko'payganda xemoretseptorlarning qo'zg’alishi kuchayadi. Impulslar sonining oshishi nafas markazi bilan bir qatorda tomirlarni harakatlantiruvchi va yurakni boshqaruvchi markazga ham etib keladi. Natijada qon tomirlarning torayishi, yurakning qisqarishlari kamayadi. Ammo, qon tomirlarning torayishi natijasida qon bosimini oshiruvchi samara yurak ishining salbiylashgani natijasida qon bosimini kamaytiruvchi samaradan ustunlik qiladi. Shu sababli ham qon bosimi ko'tariladi - pressor refleks vujudga keladi.
Tomirlarning MAT ishemiyasiga sezgirligi. MAT ning qon bilan ta'minlanishi qiyinlashsa, ya'ni ishemiya rivojlansa, uzunchoq miyaning tomirlarni qarakatlantiruvchi markazi qo'zg’aladi, qon tomirlar torayib, qon bosimi ko'tariladi, natijada qon oqimi tezlashadi va miyaning qon bilan ta'minlanishi yaxshilanadi.
O'rta muddatli boshqaruv mexanizmlari. Bu mexanizmlarni quyidagi omillar:
1) kapillyar orqali almashi-nuvning o'zgarishi;
2) tomirlar tarangligining o'zgarishi;
3) reninangiotenzin tizimining faollashuvi ishga tushirishi mumkin.
Aytib o'tilgan omillar ta'sirida gemodinamika bir necha daqiqadan keyin o'zgara boshlaydi, o'zgarishlarning rivojlanishi uchun soatlab vaqt kerak bo'ladi.
Kapillyarlarda almashinuvning o'zgarishi. Odatda kapillyarlarda bosimning ko'tarilishiga arterial va venoz bosimning ko'tarilishi sababchi bo'ladi. Natijada suyuqlikning filtrlanishi kuchayib, tomirlardagi qonning hajmi kamayadi, arterial qon bosimi pasayadi. Aksincha, arterial bosim pasaysa, reabsorbtsiya kuchayib, qonning hajmi oshadi, qon bosimi ko'tariladi.
Bosim ko'tarilishi natijasida tomirlar kengayib devori “yumshaydi” cho'ziluvchanligi oshadi, qarshilik kamayib bosim tushadi. Tomirlardagi suyuqlik hajmi kamaysa, tomir devorlarining cho'zilishi qiyinlashadi, natijada bosim ko'tariladi. Shuning uchun ham tomirlardagi suyuqlikni hajmi salgina o'zgarsa ham qon bosimi 10 - 60 daqiqada asli holiga qaytadi.