Qo`lyozma xuquqida mamatqulova (yuldasheva) gulzira ergashali qizining



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/46
Sana01.07.2021
Hajmi1,62 Mb.
#106256
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   46
Bog'liq
ekologik omillarni ozbekiston hududida tarqalgan noyob osimliklarga tasiri va ularni muhofaza qilish

2.2.  HAYOTIY SHAKLLAR BO’YICHA 

Tirik  mavjudotlarning  xayotiy  shakllari  deb  ularning  atrof  muxitga 

morfologik  jixatdan  moslashganligiga  aytiladi.  Buni  asosida  tirik  mavjudotlar, 

jumladan usimliklarni atrof muxitga moslashuvchanligi tushuniladi, kaysiki ular u 

yoki  bu  xolda  tabiatga  moslashganlar.  Agarda  ular  atrof  muxitga  yaxshi 

moslashmaganliklarida ulib ketgan bular edilar. «Xayotiy shakl» atamasini birinchi 

marta Ye.Varning 1884-yilda kullagan. Bunda shu narsa tushuniladiki, usimlikning 

vegetativ  tanasi  atrof  muxit  bilan  doimiy  ravishda  (vegetatsiyasining  oxirigacha, 

umrini oxirigacha) bir butun yaxlit bulishligi lozim. 

 

Ma’lumki  xayotiy  shakl tugrisidagi  birinchi  ma’lumotni botanikaning otasi 



xisoblangan  Teofrast  bergan.  U  usha  zamondagi  barcha  usimliklarni  daraxtlar, 

butalar, lianalar va utchil usimliklar guruxlariga bulgan. 

 

Tabiatda usimliklarning xilma-xilligi klassifikatsiya kilishga loib kelgan. Bu 



xayotiy  shakllarning  asosi  kilib,  ularning  moslanuvchanlik  belgilari  olingan. 

SHunga  kura  K.Raunkier  va  I.CH.Serebryakovlarning  klassifikatsiyalari  yuzaga 

kelgan. Raunkier o’zining sistemasiga asos kilib o’simliklarning o’sish kurtaklarini 

Yer yuzasidan xar xil balandliklarda joylanishini oladi. Bunga asoslangan xolda u, 

o’simliklarni  5  ta  tipga  buladi:  fanerofitlar,  xamefitlar,  gemikriptofitlar,  kriptofit, 

terofitlar. 

 

I.CH.Serebryakovning  sistemasi  buyicha  xayotiy  shakl  –  bu  ularning 



umumiy  moslanuvchanlik  kurinishi  (gabitus),  kaysiki  u  ontogenezda,  ya’ni  ularni 


 

35 


xar xil sharoit va muxitda usganligidan kelib chikkan. Shunday qilib xayotiy shakl 

bu morfologik va ekologik kategoriya xisoblanadi. 

 

Ushbu  materiallardan  ma’lum  bulishicha  «Qizil  kitob»ga  kiritilgan 



usimliklarning  eng  Ko’pini  Ko’p  yillik  utchil  usimliklar  tashkil  kiladi,  ya’ni  ular 

205  tani  tashkil  kiladi,  yoki  umumiy  turlarning  68%  tashkil  kiladi.  Boshka 

guruxlar  uncha  katta  rakamlarni  tashkil  kilmaydi,  ya’ni  yarim  butalar  24,  yarim 

butachalar  22,  butalar  19,  ikki  yillik  usimliklar  13,  bir  yilliklar  11  va  fanerofitlar 

(daraxtlar) fakatgina 7 turni tashkil kiladi xolos.  

 

Umumiy  ma’lumot  uchun  kuyidagilarni  keltiramiz,  unda  biz  daraxtlar, 



butalar, bir, ikki   va ko’p  yillik usimliklarning mikdorlarini keltiramiz. 

 

11-jadval 



O’zbekiston Respublikasi «Qizil kitob»ga (1998) kiritilgan turlarning 

xayotiy shakllari (Raunkier sistemasi buyicha) 




Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish