Qo’lyozma huquqida

Farg’ona shaxar ta’lim tashkilotlarida faoliyat olib borayotgan rahbar ayollar

So’rovnoma shkalasi	Dastlabki natija	Treninglardan keyingi natija
Asabiylashganlik	14	11,5
O’z-o’zidan paydo bo’ladigan tajovuzkorlik	10	9
Ruhiy siqilish	11	9,5
Serjahllik, serzardalik, jizzakilik	8	7
Muloqotchanlik	13	12
Og’irlik, vazminlik	7	6
O’ta tajovuzkorlik	7	5,5
Tortinchoqlik	5	4,5
Ochiqlik, oshkoralik	7	6
Ekstraversiya-introversiya	9	7,5
Ta’sirchanlik, o’zgaruvchanlik	11	10
Mardlik-nazokatlik	10	10

Yuqoridagi 3-jadvalda keltirilgan Farg’ona shaxar ta’lim tashkilotlarida faoliyat olib borayotgan 40 nafar rahbar ayollarda o’tkazilgan Frayburgning “Shaxs xususiyatlarini o’rganish” so’rovnomasining har bir shkalasi bo’yicha natijalari umumlashtirilib, ishtirokchilar soniga bo’linganidagi chiqqan umumiy o’rtacha natijalari dastlabki natijalari bilan solishirilib, diagrammaga solindi va quyidagicha ko’rinishga ega bo’ldi(4-diagramma).

4-diagramma

Quyidagi 4-jadvalda xususiy tadbirkorlik bilan shug’illanuvchi 40 nafar raxbar ayollarda o’tkazilgan so’rovnomaning har bir shkalasi bo’yicha dastlabki va treningdan keying natijalari umumlashtirilib, ishtirokchilar soniga bo’linganidagi chiqqan umumiy o’rtacha natijalari keltirilgan.
4-jadval

Xususiy tadbirkorlik bilan shug’illanuvchi raxbar ayollarda
So’rovnoma shkalasi	Dastlabki natija	Treninglardan keyingi natija
Asabiylashganlik	11	10
O’z-o’zidan paydo bo’ladigan tajovuzkorlik	8	6,5
Ruhiy siqilish	10	6,5
Serjahllik, serzardalik, jizzakilik	6	4
Muloqotchanlik	12	11,5
Og’irlik, vazminlik	7	6,5
O’ta tajovuzkorlik	5	3,5
Tortinchoqlik	5	4
Ochiqlik, oshkoralik	6	5
Ekstraversiya-introversiya	8	7
Ta’sirchanlik, o’zgaruvchanlik	9	6,5
Mardlik-nazokatlik	9	8

Yuqoridagi 3-jadvalda keltirilgan Xususiy tadbirkorlik bilan shug’illanuvchi 40 nafar raxbar ayollarda o’tkazilgan Frayburgning “Shaxs xususiyatlarini o’rganish” so’rovnomasining har bir shkalasi bo’yicha natijalari umumlashtirilib, ishtirokchilar soniga bo’linganidagi chiqqan umumiy o’rtacha natijalari dastlabki natijalari bilan solishirilib, diagrammaga solindi va quyidagicha ko’rinishga ega bo’ldi(5-diagramma).

5-diagramma

Yuqoridagi 4- va 5- diagrammada keltirilgan ta’lim tashkilotlarida faoliyat olib borayotgan rahbar ayollarda va xususiy tadbirkorlik bilan shug’illanuvchi raxbar ayollarda o’tkazilgan Frayburgning “Shaxs xususiyatlarini o’rganish” so’rovnomasining har bir shkalasi bo’yicha natijalari umumlashtirilib, ishtirokchilar soniga bo’linganidagi chiqqan umumiy o’rtacha natijalarida aks etgan ma’lumotlarning dastlabkisi va treningdan keyingi keyin yana qayta olingan shakli solishtirish uchun umumlashtirilganida quyidagi diagramma (6-diagramma) shakillandi.
6-diagramma

II bob yuzasidan xulosa

Qadimgi yunon faylasuflari ham psixik holatlar muammosi bilan shug’ullanib ko’rganlar. Holat tushunchasi falsafiy tushuncha sifatida Kant va Gegel ishlarida ham keltirilgan. Psixik holatlarni izchil o’rganish U. Djemsdan boshlanadi. U psixologiyani ong holatlarini tavsiflovchi va o’rganuvchi fan bo’lishi kerak degan g’oyani ilgari surgan. Ong holati sifatida u sezgi, xohish, emotsiya, bilish jarayonlari, fikrlar, qarorlar va niyatlarni tushunadi. Psixik holat tushunchasining keyingi rivojlanishi rus psixologiyasining taraqqiyoti bilan bog’liq. Bu sohadagi eng birinchi ilmiy ish O. A. Chernikovaning 1937 yilda bosilib chiqqan maqolasi bo’lib, u sportchining startdan oldingi hissiy holatlarini o’rganishga bag’ishlangan edi.
Raxbarlik faoliyatidagi ayollarda ish bilan bog’liq stresslar bugungi kunda ko’p uchraydigan muammolardan biriga aylanib bormoqda sababi hozirgi glaballashuv jarayonida raxbarlik lavozimida ishlash odamlar bilam muloqot qilish biroz muammoli bir davr hisoblanmoqda . Shu sababli raxbar ayollarda ish bilan bog’liq stresslar ( xissiy zo’riqish ) muammoli va og’riqli nuqtalarimizdan biridir . Ayollar odatda hamma narsaga jiddiy yondashadilar, ayniqsa tanqid va shaxsiy haqoratlarga alamli munosabatda bo'lishadi. Aksariyat erkaklar hamkasblar bilan yaxshi munosabatlar o'rnatish haqida qayg'urmaydi: ular uchun asosiy narsa kompaniyaning foydasi va farovonligi. Boshqa tomondan, ayollar yaxshi munosabatlarni saqlashga g'amxo'rlik qilishadi va aksariyat hollarda bu o'z-o'zidan maqsad: ular o'zlariga yoqimsiz yoki ular bilan ziddiyatli odamlar bilan ishlay olmaydilar. Xotin-qizlarga odatdagi jarayonlarni tuzish va disk raskadrovka qilish osonroq, ular mayda-chuyda narsalarga ko'proq e'tibor berishadi va hatto bir joyda bir necha yillik ishlaridan keyin ham sevimli bizneslarini takomillashtirishdan charchamaydilar. Ayollar etakchisi vaziyatni yanada nozik his qiladi, qanday qilib orqaga qadam tashlashni biladi, biznesga zarar etkazishi mumkin bo'lgan ochiq mojaroga bormaydi.

XULOSA
Jamiyatda boshqaruv faoliyatidagi asosiy tushunchalardan biri, boshqaruv sub'yekti va ob'yekti masalasidir. Bevosita boshqaruv jarayonini ko’z oldimizga keltirsak boshqaruv sub'yekti sifatida rahbarni, ob'yekt tarzida esa xodimni va mehnat jamoasini tasavvur etishimiz mumkin. Biroq, rahbar o’z faoliyatini tashkil etishi va o’z-o’zini boshqarishi uni nafaqat boshqaruv sub'yekti, balki ob'yekt sifatida ham tushunish zaruratini qo’yadi. Rahbar ning kasbiy mukammallashuvi, o’z-o’zini boshqarish malakalarini egallashi tashkilot va xodimlar boshqaruvidagi asosiy mavzulardan biriga aylanadi. Rahbar faoliyatidagi psixologik salomatlik masalasi ham aynan bevosita ob’ektlarga ya'ni qo’lostidagi xodimlariga, mehnat jamoasiga bog’liq. Jamoani boshqarishda ham rahbar, birinchi navbatda, maqsadga erishish sharoitini yaratishi va xodimlar harakatiga kam aralashuvi yuksak boshqaruv belgisidir. Rahbar ning qaysi boshqaruv uslubidan foydalanishi uning harakter hususiyatiga bog’liq boladigan jarayon sanaladi. Psixologik salomatlikning rahbar faoliyatidagi o’rni esa juda beqiyos bo’lib, birinchidan, boshqaruvchilik faoliyatidagi shaxs o’zi va qo’l ostida mehnat qilayotgan shaxslarga ham ma’suldir. Ma’lum ma’noda ularning psixologik salomatligiga ham javobgardir. Ikkinchidan rahbar va xodimlar o’rtasidagi rasmiy munosabatlarda, korxona, tashkilot, firma yoki davlat organlarining samarali faoliyatida biz yuqorida tilga olgan psixologik salomatlik juda katta o’rin egallaydi, chunki rahbar larning ham xodimlarning ham ruhan salomatligi ishning benuqson bo’lishini ta’minlaydi. Uchinchidan esa rahbar faoliyatida psixologik salomatlik masalasi esa tarozining katta pallasini egallaydi, malumki rahbar – bu insonlarni ijtimoiy hayotda boshqarib turuvchi ularga burj va ma’suliyatlarini eslatib o’tadigan vaqti kelsa ularga jazo beradigan shaxs hisoblanadi. Shuning uchun ham har qanday tashkilot, korxona yoki davlat organi bo’lishidan qattiy nazar ularni boshqarib turadigan shaxs zimmasiga katta yuk tushadi. Buning asosida esa rahbarlik faoliyati bo’lib u bevosita psixologik salomatlik masalasiga borib taqaladi. Shuning uchun ham ishimizning qiyin tomoni rahbar salomatligi va unga ta’sir etuvchi omillar masalasini o’rganishdir.
Odatda psixologikjihatdan sog’lom odamlar faol hayotiy pozitsiyaga ega, ular atrofdagilar bilan o’zaro munosabatlarda ochiq, quvnoq, ijodiy yondashadilar. Ruhiy salomatlikning muayyan normasi –shaxsni jamiyat bilan muloqotda bo’lishga imkon beruvchishaxsiy hususiyatlar mavjudligi, shuningdek, o’zini –o’zi rivojlantirishida namoyon bo’ladi. Ayollar odatda hamma narsaga jiddiy yondashadilar, ayniqsa tanqid va shaxsiy haqoratlarga alamli munosabatda bo'lishadi. Aksariyat erkaklar hamkasblar bilan yaxshi munosabatlar o'rnatish haqida qayg'urmaydi: ular uchun asosiy narsa kompaniyaning foydasi va farovonligi. Boshqa tomondan, ayollar yaxshi munosabatlarni saqlashga g'amxo'rlik qilishadi va aksariyat hollarda bu o'z-o'zidan maqsad: ular o'zlariga yoqimsiz yoki ular bilan ziddiyatli odamlar bilan ishlay olmaydilar. Xotin-qizlarga odatdagi jarayonlarni tuzish va disk raskadrovka qilish osonroq, ular mayda-chuyda narsalarga ko'proq e'tibor berishadi va hatto bir joyda bir necha yillik ishlaridan keyin ham sevimli bizneslarini takomillashtirishdan charchamaydilar. Ayollar etakchisi vaziyatni yanada nozik his qiladi, qanday qilib orqaga qadam tashlashni biladi, biznesga zarar etkazishi mumkin bo'lgan ochiq mojaroga bormaydi. Albatta, har bir ayol etakchiga aylana olmaydi. Bu biznesning shafqatsiz dunyosida g'alaba qozonish uchun zarur bo'lgan kuch, ma'lum bir temperament, majburiyat va boshqa ko'plab fazilatlarni talab qiladi. Kimdir bu fazilatlarni tabiatdan oladi, kimdir ularni o'zida tarbiyalashi kerak, va kimdir ularga umuman kerak emas, chunki bunday ayollarning maqsadi oila, uy, qarindoshlar va do'stlardir. Har bir ayolning tanlovi bor. Biznesga egalik qilishning yaxshi tomoni shundaki, hamma narsa faqat ayolning o'ziga bog'liq, ammo bu doimiy taranglik va qo'rquv, mas'uliyat va burchdir.Shunga qaramay, mustaqillik hissi barcha xarajatlarni qoplaydi, ham moddiy, ham ma'naviy. Ayol uchun bu dunyoda o'z ahamiyatini his qilishi muhim va bu uning erkaklar dunyosidagi kundalik ishi uchun oladigan pulidan ham muhimroqdir.

Mamlakatimizda bugungi kunda gender tenglik masalasi mavjud bo’lib , kundan kunga raxbar ayollar soni oshib bormoqda bu quvonarli hol albatta , lekin uning yana bir muammoli tomoni borki bu bizni jamiyatni o’ylantiradigan muammolardan biridir , raxbar ayollarda ish bilan bog’liq stresslar erkak jinsli raxbarlarga nisbatan ko’proq uchraydi. Buning sababi esa ularni ijtimoiy xayotda rollarining soni ko’plidiga ya’nikim ular oilada kelin , turmush o’rtoq , ona vazifalarni ham o’zining mexnat faoliyatida birdaniga olib borishlar ishni deb oila , oilani deb ish qolib ketmasligi shart , bu kabi muammolarning borligi ish va oilani birvarakayiga olib borish bazan insonga og’irlik qilishi , psixologik zo’riqishga sabab bo’lishi mumkin. Bizning tadqiqot ishimiz aynan raxbar ayollarda ish bilan bog’liq stresslarni ijtimoiy psixologik omillarda bog’liq ekanligini o’rganish bo’lganligi sababli biz ta’lim soxasidagi ayollar va xususiy tadbirkorlik bilan shug’lillanuvchi raxbar ayollarda test olib bordik ularni emotsional soxasini aniqlashga xizmat qiluvchi , unga ko’ra ta’lim soxasida faoliyat olib boruvchi raxbar ayollarda ish bilan bog’liq bo’lgan xissiy zo’riqishlar ko’p uchrashi ma’lum bo’ldi , xususiy tadbirkor raxbar ayollarda bu ko’rsatkich pastroq ekanligi ma’lum bo’ldi . Biz raxbar ayollar bilan amaliy ishlar tushuntirishlar va stressni yengish bo’yicha trening olib bordik va undan so’ng tadqiqotimizning ikkinchi bosqichida yana bir bor Frayburgning “Shaxs xususiyatlarini o’rganish” so’rovnomasini o’tkazdik yuqoridagi jadval va diagrammalarda solishtirma variant berilgan . Unga ko’ra treningdan so’ng raxbar ayollardagi stress anchayin pastroq natijani qo’lga kiritdilar bunda ko;rinib turibdiki, treninglar shaxning emotsional soxasini yaxshilashga xizmat qiladi.