Qo`lyozma huquqida

qilib,..);  lashkar to plamoq ma’noli (... Jum’a kuni ondin ko chub Sabadli 

mavze’in maskani royoti nusratoyot va  muaskari asokiri zafarmaosir qildi; 

chahorshanba oqshomi shabgir qilib Chiroqli qumin muaskar qildi);  jang qilmoq 

ma’noli  (...qaysi aduv uzraki, etkurdi ot, Oni piyoda etibon qildi mot; ... bu 

yurushdin  maqsad  chopmoq va qochmoq ermasdurur,..; ... va atrofdagi 

kamargohlardin  qodiri  andoz  shamxolchi  va  jazoyirchilar  paydarpay 

gulo laafshonlig‘ marosimin zuhurg‘a etkurub,..;  ... va g‘azvu jihod yakronin 

dorulharb maydonig‘a surmak...    (Qilg‘oy  edi  bo lsa ango ham masof, Junbig‘a 

---

66 

 

Rustam o zini e’tirof; tiyg‘i qizilboshg‘a qotil kelib);  jangga  tayyorlanmoq 

ma’noli (Ul mavze’da  Saraxs  cheriki  musallah va mukammal bo lub,..); 

joylashmoq ma’noli (Kim, vujud ayvonida tutqay qaror; mazrabi borgohi saodat 

iltizom va maskani a’lomi maymanatanjom qildi; ... hamul tog‘ Tus qal’asining 

shimoliya jonibida voqe’durur va Nartav tog‘ig‘a mashhurdurur; ... Ul nav’ yig‘ildi 

xayli lashkar,..;  Jahd etibon ul dara hifzi uchun); xursand qilmoq ma’noli (Birni 

g‘amgin birni shodon ayladi; ... karvoniylarning ozurda ko ngillarin shod etdi); 

istamoq  (tiladikim, kuffori fujjorkim, munkiri dini mubin va rahnagari shar’i 

matindurlar, alarning indifo’ va in’domi uchun sarih yiborg‘ay); bo ysunmoq 

ma’noli (Birov rayig‘a aylabon iktifo,..);  bo ysunmoq ma’noli (...marosimi adab 

bila  atabayi  rif’atnamoy  tufrog‘ig‘a  jabinsoy bo lub,..;  ...qilg‘on  gunohlari 

shafoati uchun avf umidi bila jabhasoyi summi sutur bo ldilar);  buyurmoq 

(Dedilarkim: “Ey xusravi komron, Na amr aylasang jonimizg‘a ravon; ...dog‘i 

shahzodayi volotaborning rikobi davlat osori mulozamatig‘a maxsus etib,..); dam 

olmoq ma’noli (...onda ikki kecha rag‘bati tamom bila istirohat qilib, sarxushi 

bodayi ishrat bo ldi;    ...  Ul  mavze’da  bir  kun  oromguzin bo lub, tonglasikim, 

shanba erdi,.. Ul mavze’da ikki kecha bistaroroyi farog‘at va qadahpaymoyi 

istirohat bo ldi…; Ul manzilda ikki kecha masnadi izzatda istirohat ko rguzub, 

ayshu ishrat dodin berdi); ko rsatmoq  ma’noli (Alviyayi sharofatta’biyani 

o trusida  jilvag‘a kirguzub,..;  qudratin chun Tangri izhor ayladi,..;  ...lashkari 

nusratasar, dargohi davlatparvar tarafig‘a atrofi javonibdin azimatgustar va 

hujumovar bo lub, mashhar izdihomin padidor qildilar; ...Tog‘g‘a gar qahrini 

izhor etib,..; e’tibor silkig‘a kirguzib, el ko zig‘a gavhari serobdek namudor et) 

kabi fe’llar o‘zaro shakl va ma’no munosabatiga kirishgan.    

Keltirilgan misollardan ko rishimiz mumkinki, Ogahiy tarixiy asarlaridagi 

fe’l sinonimlarni shakllanish jarayoniga ko ra bir necha guruhga bo lish 

mumkin: 

1. 

Turkiy so zlarning o zaro sinonimisi:  qo zg‘almoq – tebralmoq. 

---

67 

 

2. 

Sodda fe’llarga qo shma fe’llar sinonimligi: ishonmoq  –  bovar 

aylamoq; hurmatlamoq – pos tutmoq kabi. Bunda fe’llarning ot qismini asosan 

o zlashma – arabcha va forscha so zlar tashkil qiladi.  

3. 

Fe’llarning badiiy o xshatish asosidagi obrazli ifodalari: qaytmoq – 

muovadat yakronin surmak kabi.  

Harf antonimlarga, asosan, qo shimchalar, predloglar kiradi. Masalan: