Qo‘lyozma huquqida udk 378. 004 Qahhorov abdusalim o„tkir o„G„LI

II. 

BOB. TIZIMNI ISHLAB CHIQISHDA QO„YILADIGAN 

TALABLAR 

Ushbu  bobda  tizimga  qo„yiladigan  umumiy  talablar,  tizim  tuzilmasi  va 

funksionalligiga  qo„yiladigan  talablar  hamda  tizim  ishlab  chiqish  bo„yicha 

infologik tavsif batafsil ko„rsatib o„tilgan.

 

2.1 Tizimga umumiy talablar 

Ishlab chiqilayotgan tizimi quyidagi talablarni qanoatlantirishi kerak: 

1.  Tashqi shartlarni (masalan, normativ ma‟lumotlar bazasini o„zgarishi yoki 

umumiy  qonun-koidalarni  o„zgarishi)  o„zgartirish  uchun  ochiq,  silliq  va 

moslashuvchan bo„lishi; 

2.  «Klient - server» va veb – texnologiyalar asosida ishlashi; 

3.  Tizim  funksionalligini  kengaytirish  uchun  qulay  bo„lishi  uchun  modulli 

prinsip asosida qurilishi; 

4.  Yagona axborot tarmog„i asosida ishlashi. 

Tizimning texnik vositalariga quyidagilar kiradi: 

- Maxsus server; 

-OTM uchun maxsus server; 

-OTM larda  lokal stansiyalar – kompyuterlar; 

-Lokal – informatsion hisoblash tarmog„i; 

-Periferiya qurilmalari (printerlar) 

Dasturiy  tizimning  funksionalligini  ta‟minlash  uchun  tizimda 

foydalaniladigan  barcha  kompyuterlar  bitta  avtomatlashtiriladigan  ob‟ekt 

doirasida  lokal  hisoblash  tarmog„iga  birlashtirilishi  lozim.  Bunda  TCP/IP 

protokolidan foydalaniladi. 

 Tarmoq shuningdek, elektron pochta xizmati (SMTP, POP3 protokollari) 

ni ham qo„llab quvvatlashi lozim.  

Avtomatlashtiriladigan  ob‟ektlar  o„rtasida  ma‟lumot  almashinuvini 

ta‟minlash  maqsadida  tashqi  ma‟lumot  saqlash  uskunalari  USB  –fleshkalar  va 

kompakt disklardan ham foydalanish ko„zda tutiladi.  

---

27 

 

Tizimdagi  foydalanuvchilar  berilganlar  bazasi  bilan  muloqot  rejimida 

ishlashlari  lozim.  Tizim  O„zR  OO„MTV  va  OTM  xodimlarining  doimiy, 

kundalik ishlari uchun mo„ljallangan bo„lishi lozim.  

Tizim O„zR OO„MTV va OTM berilganlar bazasi serverini doimiy tarzda 

faoliyat ko„rsatishini ta‟minlash  lozim.  

Ma‟lumotlar bazasi serveri ma‟lumotlar nusxasini olish, remont va tiklash 

ishlarini o„tkazishdan tashqari uzluksiz ishlashi ta‟minlanishi lozim.  

Tizimning  axborot  himoyasi  operatsion  sistema,  berilgan  ma‟lumotlar 

bazasi  boshqaruv  tizimi,  elektron  raqamli  imzo  vositalari  yordamida 

ta‟minlanadi.  

Axborot  resurslariga  kirish  tizim  administratori  tomonidan  quyidagi 

tartibda tashkil etiladi va nazorat qilinadi: 

-  Foydalanuvchilar  o„zlarining  parollari  orqali  tizimga  kirishlari,  faqat 

o„zlariga  ruxsat  etilgan  axborot  resurslaridan  foydalanishlarini  amalga 

oshirish; 

-Elektron  raqamli  imzo  orqali  ishlov  berilayotgan  ma‟lumotlarni 

yaxlitligini (butunligini) ta‟minlash; 

Tizimda  quyidagi  hollarda  axborotlarni  butunligini  saqlab  qolish 

ta‟minlanadi: 

-  Serverning ma‟lumotlarni saqlash qurilmasini ishdan chiqib qolishi; 

-  Tarmoqni ishlamay qolishi; 

-  Texnik vositalarni ishlamay qolishi; 

Ma‟lumotlarni  butunligini  saqlab  qolish  tizim  ma‟lumotlar  bazasini  har 

kuni zahira nusxalarini yangilab borish va ma‟lumotlar bazasiga ma‟lumotlarni 

yozishni tranzaksiya orqali amalga oshirish orqali ta‟minlanadi.