Qo‘llanmadan chizrnchilik

KIRISH

Inson faolivatining barcha sohalarida yetarli yuqori darajada fazoviy tasavvur qilish va fazoviy tafakkur etish imkoniyatiga ega bo‘1ishi zarur. Hech bir konstrtıktor (loyihachi) ongida murakkab mexanizm yoki mashinani to‘liq (ipidan ignasigacha) ko‘z oldiga keltira olmasligi mumkin. Ammo loyihalash jarayonida turli chizmalar chizish, hisob-kitob qilish orqali ba'zi bir elementlar- ning umumiy ko‘rinishini, boshqa jihatlaming aniqlay boshlash mumkin. Natijada konstruksiyadagi asosiy g‘oya katta o‘zgarishlarga olib kelishi ehtimol.

Bajarilayotgan chizma (texnik rasm) va fasoviy tafakkur etish
o‘zaro dialektik munosabatda bo‘lgani uchun ular bir-birini qiziqarli g‘oyalar bilan to‘ldirib boradi. Natijada fazoviy tafakkur qilish chizmani ortda qoldirib, o‘y1agan obrazni qog‘ozda chizish bilan uni mustahkamlaydi.
Bunday qilish orqali o‘ylagan obrazni aniqlashga va ba'zi bir elementlarning o‘zaro munosabatlarini tekshirishga, keyinchalik konstruksiyalashni da›•om ettirishga, fazoviy tafakkur etishga oziqa
beradi.
Yetarli darajada tez, aniq va qog‘ozda xatosiz tasvirlashni eplay olmaydigan odam, ongidagi faraz qilayotgan obrazlarni ham tezda qog‘ozga tushirishda ko‘p qiyinchiliklarga duclı keladi Ayniqsa, hozirgi zamon kompyuterlaridan foydalanishda tezkor faraz qilish va unga ongdagi obrazlami zudlik bilan kiritishni talab qiladi. Shu sababli har bir odam fazoviy tasavvur va tafakkur etish brian bir qatorda ongida faraz qilayotgan narsani qog‘ozga tushirish mahoratini ham egallashi zarur.
Ytıqoridagi salohiyatni belgilovchi parametrlardan biri talaba va o‘quvchining grafik savodxonligi hisoblanadi. Loyihalash jarayc›nida ishtirok qiluvchi talaba albatta chizmalarni tuzish va uni o‘qislı malakasiga ega bo‘1ishi shart. Berilgan shart asosida ijodiy fikrlash, tasavvrır qilish, loyihalash va uni qog‘ozga tushirish uchun chiznıachilik fanining qonrın-qoidalarini bilish shart bo‘ladi.

1. FAZOVI Y TAFAKKUR QILISH ORQALI FAZOVIY TASAVVURNI O‘STIRISH

Biror geometrik jism, masalan, kub to‘g‘risida gap borganda u qanday ko‘rinishga ega, qanday elementlardan tuzilgan, chizmada u qanday tasvirlanadi kabi savollarga duch kelinadi. Shunday savollarga javob topish uchun fikrlash boshlanadi. Fikrlash jarayonida tafakkur yordamga keladi. Shunda kub yoqlari bir xil kvadratlardan tashkil topganligi va bu kvadratlar oltita ekanligi ayon bo‘ladi hamda ushbu kubning yaqqol tasvirini chizishga urinib ko‘ri1adi. So‘ngra proyeksiyalarda tasvirlashga o‘tiladi.

Shunday qilib, kub to‘g‘risidagi ma'1umotga ega bo‘lish uchun oldin fazoviy tafakktımi ishga solib, fazoviy tasavvur qilishga ega bo‘1inadi. Endi kub bilan bog‘ liq bir nechta misollarni yechib ko‘ray1ik.

1. 
   Eva ida o‘zaro teng kvadratlar proyeksiyalari chizligan. W dagi proyeksiyasi orqali u qanday narsa ekanligini aniqlang (1.1- chizma).
   

— H va U ga 45° burchak ostida yotgan to‘g‘ri chiziq kesmasi tasvirlangan (1. i-chizma, a),‘
— katetlari o‘zaro teng uchburchak tasvirlangan (1.1-chiz- ma, b)‘,
— H va U dagilarga teng kvadrat tasvirlangan (1.1-chizma, c).


b


1.J -chizma.
6
Mulohaza yuritilsa, a- shakl olinsa, to‘g‘ri to‘rtburchakli tekis- lik; b-shakl olinsa, yarimta kub va c- shakl olinsa, to‘liq kub tasvirlangan hisoblanadi.

2.