Qo’llanma / "Iqtisodiy ta’limda o’qitish texnologiyasi" seriyasidan Samarqand

 
      
                  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mavzuni jonlantirish savollari.
 
 
1.
 
Uy  xo’jaligi  ta’rifini  keltiring  va  uning  tashkilot 
sifatidagi o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iboratligini ayting. 
2.
 
Oila bilan uy xo’jaligi o’rtasidagi farq nimada? 
3.
 
Uy  xo’jaligini  yuritish  va  inson  kapitalini 
shakllantirishda qanday vazifalar (funksiyalar) amalga oshiriladi? 
4.
 
Uy  xo’jaligining  qanaqa  shakllari  mavjud  va 
ularning bir-biridan farqi nimada? 
 
 

---

 
127 
 3-
 
ilova (3.1.) 
1-§.  Uy xo’jaligi tashkilot sifatida 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Uy  xo’jaligi
 
to’g’risida  so’z  yuritganda,  ikki  tushuncha-oila  va  uy  xo’jaligi 
tushunchalarni  chegaralash  lozim.  Oila  deganda,  bir  uyda  yashashi  oila-
qarindoshchilik  aloqalarining  umumiyligi  bilan  birlashgan  guruh  tushuniladi.  Uy 
xo’jaligi esa umumiy vazifalar, yashash joyi, byudjet va odatda oila-qarindoshchilik 
aloqalari  bilan  birlashgan  kishilar  guruhini  o’zida  namoyon  qiladi.  Boshqacha 
aytganda, oila faoliyati ko’plab o’lchamlarni o’z ichiga oladi: biologik, demografik, 
ruhiy,  ijtimoiy  va  b.  Uy  xo’jaligi  faoliyati  esa  oilani  faoliyat  sohasining  birgina-
iqtisodiy  turiga  yo’naltiradi.  Uy  xo’jaligining  asosiy  funksiyasini 
inson  kapitalini
  
shakllantirish, undan foydalanish va saqlash deb belgilash lozim. Bu o’z navbatida, 
insonning  bilimlari,  amaliy  ko’nikmalari  va  mehnatga  tirishqoqligining  yig’indisi 
sifatida  tushuniladi.  14.1-rasmda  inson  kapitalini  shakllantirish  bo’yicha  uy 
xo’jaligi  faoliyatining  o’ziga  xos  xususiyatlari  izohlangan.  Uy  xo’jaligini  yuritish 
uning  a’zolarining  oila  biznesida  ishtiroki  hamda  oila  kapitalini  uni  shakllantirish 
va rivojlantirishga yo’naltirish asosiy masala hisoblanadi. 
Uy  xo’jaligining  asosida  yotuvchi  hokimiyat  munosabatlari  haqidagi  tezis 
aniqliklar  kiritilishini  talab  qiladi.  Bir  tomondan,  uy  xo’jaligining  faoliyat 
ko’rsatishi quyidagilarni nazarda tutadi: 
-
 
bolalar  harakatlarini  nazorat  qilish  huquqining  ota-onalarga  topshirilishi, 
buning o’rniga bola uchun u haqida qayg’urish va uni manfaatlarining ta’minlanishi 
kafolatlanda; 
-
 
oilaviy  byudjetning  shakllanishi  va  sarflanishi  ustidan  nazorat  qilish, 
huquqining  uy  xo’jaligining  odatda  “oila  boshlig’i”  deb  nomlanuvchi  bir  a’zosiga 
topshirilishi,  u  barcha  oila  a’zolarining  manfaatlarini  ko’zlab  harakat  qiladi  va 
ularga  o’zlari  alohida  erisha  olishi  mumkin  bo’lgandan  ortiq  darajadagi 
farovonlikni ta’minlaydi. 
Umuman  uy  xo’jaligining  maqsadi  –  o’z  a’zolariga  kutilmagan  holatlar 
yuzaga  kelishidan  qat’i  nazar  kafolatlangan  farovonlik  darajasini  ta’minlashdan 
iborat. Uy xo’jaligining himoya funksiyasi o’zaro yordam va oila a’zolarini moddiy 
jihatdan qo’llab-quvvatlashning rasmiy va norasmiy me’yorlariga asoslanadi. 
Uy  xo’jaligi  –  bu  inson  kapitalini  ishlab  chiqarishning  umumiy  vazifalari, 
yashash,  byudjet  va  oila-qarindoshchilik  aloqalari  bilan  birlashgan  kishilar 
guruhidir.  Uy  xo’jaligining  asosida  hokimiyat  munosabatlari  yotadi  –  birgalikdagi 
iqtisodiy  faoliyat  ustidan  nazorat  qilish  huquqi  uning  bir  a’zosiga  –  “oila 
boshlig’i”ga o’tadi. 
 
 

---

 
128