Qiziqarli kimyo

7
.
I.3. SIYOH DAN QOLGAN D O G ‘INI TOZALASH
1.. .. Limon kislotasi siyoh dog'ini yaxshi tozalaydi. Buning uchun, siyoh 
dog‘ ini limon kislotasi eritmasi bilan ho‘ llab va ishqalab, so‘ngra issiq 
suv bilan yuvish lozim. Eski siyoh dog‘i 
6
% li limon kislotasi eritmasi 
bilan tozalanadi. Bunmguchun, eritmani birozisitib, dog‘joyi birnecha 
marta eritma bilan ishqalansa dog‘ to‘laenydi. Shundan so‘ng, kiyim 
yuviladi va suv bilan chayqaladi.
2.... Yangi siyoh dog*ini issiq yangi sut bilan yoki qatiq yordamida toza­
lash mumkin. Buning uchun, siyoh dog‘ i bir necha minut issiq yangi 
sutda yoki qatiqda ushqalab turiladi va yuviladi.
3.... Kiyimning qizil rangtekkanjoyigagorchitsa“xamiri” surkab, bir 
kecha-kunduzga qo‘yib qo‘yiladi, keyin suv bilan yuvilsa dog‘ yo‘ qoladi.
4.... Agar kitob varag‘lari siyoh bilan ifloslanganbo
1
Isa dog‘joy lari vodo­
rod peroksid bilan ho‘ llanadi va uni ho‘ llangan paxta yordamida ishqa­
lab tozalanadi. Keyin, kitob varaqlan orasiga bosma qog‘ozidan 2-3 qavat 
qo‘yib, kitob yopib qo‘yilsa, dog‘ toza bo‘ ladi,
5.... Agar gilam gasiyoh to ‘kilsa, tezlik bilan siyoh to‘kilgan joyga bir 
siqim osh tuzi sepiladi. Bundatuzsiyohni shimib oladi.
6
... Charmdan tikilgan oyoq kiyim, sumka, qo‘ lqop va boshqa buyumlarga 
siyoh tegsa, osh tuzi yordamida tozalanadi. Buning uchun, dog‘ tekkan 
joyga qalin qilib namlangan osh tuzi qo‘yib, ikki kun mobaynida saqlana- 
di. Keyin, tuzni qoqib tashlab, uning o‘mi spirt bilan ho‘ llangan latta yor­
damida artiladi va yaltiraguncha bahmal latta bilan ishqalanadi.
143

---

7.1.4. H AR XIL RANG D O G ‘LARINI TOZALASH
1.... Paxtani skipidar bilan ho‘llab, uning yordamida qozonqoradog‘ ini 
yo‘qotish mumkin.
2.... Paxtani novshadil spirt bilan ho‘llab, uning yordamida pashshayog‘i 
dog‘larini tozalash mumkin.
3.... Yangi mevadog'im kiyimdan issiq suv yordamida tozalash mumkin 
Agar dog‘ eskirgan b o ‘lsa, uni sirka kislota (bir stakan suv va 1,5 
qoshiqcha sirka aralashmasi) yoki limon kislotasi (bir stakan suv va bir 
qoshiqcha limon kislota aralashmasi) entmasi bilan tozalash mumkin. 
Bunday eski dog‘ m tozalashda faqat suvdan foy dalanmaslik lozim, chunki 
suv dog‘ni yanada qotirshi mumkin
4.... Ochiqrangli kiyim lardako‘k o ‘tdan dog‘ paydo bo‘lsa, salitsil spirt 
yordamida tozalash mumkin. Buning uchun, paxtani spirt bilan ho'llab, 
dog‘ joyi ishqalanib tozalanadi va suv bilan chayqaladi.
5 ... Yarim qoshiqcha novshadil spirti bilan 2 qoshiqcha glitserin aralash- 
tinb tayyorlangan entma bilan paxtani ho‘llab, choy dog‘i yoqotiladi.
6
. ... Tenghajm da3% li vodorod peroksid bilan 2% li novshadil spirtni 
aralashtinb, bueritma yordamida xnadog‘ini ketkazish mumkin Bun­
ing uchun, 
20
minut davomida dog‘ li joy entmaga botirib qo‘yiladi
7 ... Agar rangli paxta, kanop v aju n to ‘qimalarda tuxum dog‘i paydo 
b o ‘lsa, dog
1
o‘miga 15-20 minut davomida isitilgan glitserin surkab 
qo‘yiladi. Keyin, glitserin bilan ho'llangan latta yordamida dog‘joyi 
ishqalab tozalanadi va suv bilan yuviladi.
8
.... Agaroqrangli paxta, kanop vayun to ‘qimalardan tayyorlangan kiy- 
imda tuxum dog‘i paydo bo‘Isa, u bir qism novshadil spirt va 
10
qism 
suvdan tayyorlangan entma yordamida tozalanadi Buning uchun, aw al 
dog‘joyi entma bilan ho‘llanadi, keyin shu entma bilan ho‘ llangan latta 
yordamida ishqalab tozalanadi.
9.... Agar, oq rangli paxta yoki kanop to ‘qim alardaqonning eski dog'i 
bo‘ Isa, uni bir qoshiqcha novshadil spirtni bir stakan suvda aralashti-nb 
tayyorlangan yoki bir qoshiqcha tanakomi bir stakan suvda eritib tayy-
144

---

orlangan entmalaryordamida tozalash mumkin Agar dog‘ bu entinalar 
yordamida ham toza bo‘ lmasa, unda vodorod peroksidning 50-60°S 
daisitilganentmasidanfoydalaniladi. Buning uchun, bu eritmaga hollab 
olingan latta bilan dog‘ joyi yaxshilab ishqalanadi va kiy im kamgina 
sirkakislotaqo‘shilgan suv bilan chayqaladi.
10.... Qizil sharobyoki sharbattekkanjoygatezlik bilan oshtuzi sepib, 
bir ozdanso‘ng suv bilan, keyin sovunlab yuvilsa, dog‘ yo‘qoladi.
11. ... Ochiq rangli paxta, ju n v a sh o x i to ‘qim alaridayod dog‘i paydo 
bo‘Isa, dog‘joyini giposulfit entmasi (birqoshiqchagiposulfit bilan bir 
stakan suv aralashmasi) bilan tozalash mumkin (giposulfit do'konlarmng 
foto bo‘ limlanda qotimvchi-fiksay sifatida sotiladi). Buning uchun, tayy- 
orlangan eritma bilan ho‘ llangan paxtayordamida dog‘ joyi ishqalana­
di, keyin suv bilan у uviladi
12.... Yodtegib dog‘langanjoyni suv bilan ho‘llab,yangi kesilganxom 
kartoshka bilan yaxshilab bir necha marta ishqalansa ham dog' 
yo‘qoladi.