Qiyosiy pedagogika

---

Mavzu. “Qiyosiy pedagogika” mustaqil fan sifatida. Qiyosiy pedagogikaning 
nazariy -metodologik asoslari. 
Reja: 
1.1. Qiyosiy pedagogikaning pedagogika fanlari tizimidagi o'rni. Kursning 
predmeti, obyekti, maqsadi va vazifalari. Qiyosiy pedagogikaning boshqa 
pedagogika fanlaridan farqi. Mazkur fanni o‘rganishning dolzarbligi. 
1.2. Qiyosiy pedagogikada metodologik yondashuvlar. Melioristik yondashuv, 
tarixiy-falsafiy yondashuv, fanlararo yondashuv, ma’lumotli yondashuv, 
etnomadaniy yondashuv. 
1.1. Qiyosiy pedagogikaning pedagogika fanlari tizimidagi o'rni. Kursning 
predmeti, obyekti, maqsadi va vazifalari. Qiyosiy pedagogikaning boshqa 
pedagogika fanlaridan farqi. Mazkur fanni o‘rganishning dolzarbligi
Qiyosiy 
pedagogika 
tushunchasi. 
Qiyosiy 
pedagogika
yoki 
komparativistika 
dastlab falsafa fanlari sohasida shakllangan bo`lib, turli 
masalalarni, jumladan, o`sib kelayotgan yosh avlod ta’lim-tarbiyasi 
muammolarining jahon mamlakatlarda rivojlanish masalalarini ham o`rgangan. 
Qadim zamonlardayoq, falsafiy ta’limotlar mazmunida turli xalqlar va 
mamlakatlarda bolalarga qanday ta’lim-tarbiya berganliklari to`g’risida anchagina 
ma’lumotlar mavjud edi. Ularda ta’lim-tarbiya metodlari va qadriyatlari 
umumlashtirilgan bo`lib, katta avloddan yosh avlodga hayotiy tajribani qanday 
etkazilayotganligining o`ziga xos jihatlari tahlil qilingan edi.
Zamonaviy tilda qiyosiy pedagogika 
komparativistika
deb ham ataladi.
Komparativizm 
(lot. 
comparativis
-qiyosiy) qiyoslash va taqqoslash ma’nosini 
anglatib, tarixiy taraqqiyot tendensiyalarining o`xshash va farqli jihatlarini 
aniqlash, o`xshash hodisalarning o`zaro mos jihatlarini ajratishni o`zida 
mujassamlashtiradi. Ingliz tilida “
to compare
” ham “taqqoslash” degan ma’noni 
anglatadi. Mustaqil falsafiy tushuncha sifatida komparativizm turli fan sohalarida, 
shuningdek, adabiyotshunoslikda turli xalqlar badiiy adabiyotida obraz va syujetlar 
rivojlanish jarayonini qiyosiy tarixiy tahlil etishda qo`llaniladi. Ta’lim nazariyasida 
“komparativistika” tushunchasi “qiyosiy pedagogika” tushunchasi bilan bir sinonik 
qatorda turadi. Shuning uchun pedagogikaning bu sohasini “
pedagogik 
komparativistika”
deb atasa ham xato bo`lmaydi.
Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, chet el manbalarida ko`proq “qiyosiy 
pedagogika” emas, balki “qiyosiy ta’lim” atamasi ishlatiladi. Zero, “ta’lim” (ing. 
“
education
”) so`zi pedagogika (“pedagogie”) so`ziga nisbatan keng ma’noda 
qo`llaniladi. Chet el pedagogik an’anasiga ko`ra “ta’lim” so`zi rivojlanish, ta’lim 
va tarbiya birligini anglatadi. Shu bilan bir qatorda pedagogika faqat bolalarning 

---

ta’limi va tarbiyasiga taalluqli tushuncha sifatida qo`llaniladi. Shuning uchun ham 
chet el ta’rifida “qiyosiy ta’lim” (“
education compare
”) iborasini “qiyosiy 
pedagogika” (“
pedagogie comparative
”) ga nisbatan ko`proq ishlatilishini 
kuzatamiz. Biz “qiyosiy pedagogika”, “pedagogik komparativistika”, “qiyosiy 
ta’lim” va “komparativistika” tushunchalarini bir ma’nodosh so`zlar qatorida 
qo`llaymiz. Chunki bir qancha farqli jihatlariga qaramasdan, zamonaviy pedagogik 
nazariyasi va amaliyotida bu tushunchalar tez-tez aynan bir xil hodisa va 
jarayonlarni belgilashda ishlatiladi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, bugungi 
kunda “qiyosiy pedagogika” tushunchasi O`zbekistonda kengroq tarqalgan. 
Umuman olganda,