|
REJA: 1. Qiyosiy adabiyotshunoslik fan sifatida. Shakllanish tarixi 2. O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta ’lim dagi o‘rni 3. Metodologik omillari. 4. Fanning m aqsad va vazifalari 5. Qiyosiy adabiyotshunoslik fanining predmeti: O‘zbck adabiyotshunosligida qiyosiy metod masalaiari: komparativistika, adabiy aloqalar va tarjimashunoslik. Qiyosiy adabiyotshunoslik va gumanitar fanlar. Sharq va g‘arb adabiyoti Fanning maqsad va vazifalari Sharq va G ‘arb o ‘rtasidagi madaniy, adabiy aloqalar qadimdan mavjud. Bunday aloqalar tufayli adabiy hayotda bir xalqning adabiyoti ikkinchisini to‘ldirib kelgan. Ushbu jarayonni o‘rganish orqali adabiyot tarixi, nazariyasi bilan bog‘liq muhim xulosalar chiqarish mumkin. Shu jihatdan qiyosiy adabiyotshunoslik fanining maqsad va vazifalari o ‘ta muhimdir: - Sharq va G ‘arbning ajoyib shoh asarlarini o ‘rganish va estetik tahlil etish, bu asarlarning insoniyat xayotidagi ahamiyatini tushuntirish; - hech qaysi xalq, elat boshqa xalqlardan uzilib, o‘z holicha yashamaganligi, jumladan, adabiy madaniy aloqalar ham uzluksiz davom etib kelganligini badiiy asarlar m isolidako‘rsatib berish bilimiga ega bo‘lish; - milliy va umuminsoniy adabiy-nazariy an’analaming o‘zaro bog‘liqligini, Sharq va G 'arb dunyosida madaniy, iqtisodiy rivojlanishnmg navbatma-navbat kelishi va ulaming bir-biriga ta’sirini bayon qilib berish ko‘nikm asiga ega bo‘lish; - Markaziy Osiyo, jumladan Mavorounnahrdagi qulay geografik sharoit mintaqada madaniyat, adabiyotning juda qadimgi davrlarda shakllanishiga sabab bo‘lganligini adabiyot, san’at asarlari misolida isbotlab berish m alakasiga ega bo‘lish “Qiyosiy adabiyotshunoslik” fani predmeti va mazmuni Qiyosiy adabiyotshunoslik fan sifatida. Shakllanish tarixi. Metodologik omillari. A.N.Veselovskiy, V.M.Jirmunskiy, N.A.Konradning qiyosiy adabiyotshunoslikka oid tadqiqotlari. Qiyosiy adabiyotshunoslik fanining predmeti: adabiy-estetik, ilmiy-nazariy, ijtimoiy-falsafiy manbalar, ularga oid tadqiqotlar. 0 ‘zbek adabiyotshunosligida qiyosiy metod masalalari: koparativistika, adabiy aloqalar va tarjimashunoslik. Qiyosiy adabiyotshunoslik va gumanitar fanlar. Mazkur fanning folklorshunoslik, mumtoz poetika, adabiyot nazariyasi, adabiy tanqid tarixi va nazariyasi bilan uzviy bogiiqligi. Sharq va g‘arb adabiyoti: davrlar, adabiy-estetik qarashlar, adabiy oqimlar, adabiy siymolar, adabiy-estetik manbalar, poetik komponentlar tipologiyasi. Аdabiyotlarni qiyoslab oʼrganish – zamonaviy filologiyaning muhim yoʼnalishlaridan sanaladi. “Qiyosiy adabiyotshunoslik” kursi boʼlajak filologlarda adabiy aloqa shakllari va qonuniyatlari haqidagi tasavvurlarni shakllantirish, badiiy matnlarni qiyosiy va chogʼishtirma tahlil qilishning amaliy koʼnikmalarini egallash hamda umumgumanitar dunyoqarashni kengayishiga xizmat qiladi. Narsa va xodisalarning mohiyati qiyoslash orqali oydinlashadi. Tabiat va jamiyatda asosan takrorlanuvchi, bir-biriga oʼxshash yoki oʼz tabiati, tuzilishi, mohiyati bilan bir-biriga zid boʼlgan narsa, hodisalar qiyoslash obʼekti boʼlib hizmat qiladi. Bu hol adabiyotshunoslik fani, xususan, qiyosiy adabiyotshunoslik uchun ham badiiy-estetik metod boʼlib qolmoqda. Gʼarbda qiyosiy adabiyotshunoslik tarixidagi ilk tajribalar XVIII asrda Germaniyada amalga oshirilgan. Turli millatlarning madaniy va adabiy anʼanalarini qiyoslagan nemis olimlari yagona Yevropa va jahon “madaniy makoni” mavjud, degan xulosaga keldilar. I.G.Gerder Lessingning “Laokooni” bilan munozara qilib, turli xalqlarning folьkloriga katta qiziqish bilan qaraydi (“Qoʼshiqlarda xalqlarning ovozlari” toʼplami, 1807 yil). U kishilik jamiyatining – eng quyi bosqichidan yuqorisigacha boʼlgan rivojlanish qonuniyatlarini aniqlashga intilish, turli jahon xalqlari, jumladan Osiyo xalqlari va slavyanlar madaniyatini tadqiq etishga intiladi. (“Insoniyat tarixi falsafasiga doir gʼoyalar”). Bundan tashqari Gerder “madaniyat”, “anʼana” tushunchalarini izohlaydi; xalq madaniyatining iqlimga bogʼliqligi, boshqaruv shakllari, din va boshqalar haqida gapiradi, insoniyat rivojlanishidagi tarixiylikni isbotlaydi. Аdabiyotlararo aloqalar, avvalo, tarixiy hodisa sanaladi. N.I.Konrad aloqalarning bir butun adabiy jarayondagi koʼlami, roli, shuningdek, ayrim xalqarning adabiyotlari tarixidagi mohiyati turli davrlarda va har hil tarixiy sharoitlarda turlicha ekanligini taʼkidlaydi1 . Аloqalarning adabiy jarayondagi turli shakl va koʼrinishlarini aniqlash milliy adabiyot tabiatini belgilash uchun zarur holatdir.Shuning uchun ham adabiy aloqalarni tadqiq etish adabiyotshunoslikning muhim vazifalaridan biri sanaladi. Shu bilan birga komparativistika borasidagi tajribalarni oʼrganish ushbu sohaning mamlakatimizdagi rivoji uchun muhimdir. Jamiyatdagi globallashuv zamonaviy jahon adabiyoti va madaniyatidagiintegratsiyalashuv jarayonlari qiyosiy adabiyotshunoslikni hozirda filologiyaning yetakchi sohalaridan biriga aylantirdi. E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
