|
Evroosiyoning hayvonot dunyosi judaissiq. Zamonaviy yovvoyi faunani hudud bo'ylab taqsimlash tabiiy sharoitlarning xususiyatlariga va inson faoliyati natijalariga bog'liq. Eng keng tarqalgan yirik sutemizuvchilar tundra-Shimoliy kiyik. Tundrada Arktika tulki, lemming va quyon ham bor. Qushlarning eng keng tarqalgan oq va tundra kekliklaridir. Yoz oylarida tundrada chayonlar, gagarlar, Gaga, g'ozlar, o'rdaklar, qushlar uchadi. O'rmon zonasining hayvonot dunyosi Tog'ada eng yaxshi saqlanib qolgan. Bu erda bo'rilar, jigarrang ayiqlar, elkalar, lynxlar, lIses, Sincaplar, Wolverines, martenslar yashaydi. Qushlar-qora Grouse, Grouse, Grouse, klest. Cho'l hayvonlari-cho'l xorek, Gophers, turli sichqonlar. Sayg'oq katta hayvonlardan saqlanib qolgan. Turli xil qushlar-Larks, qaldirg'ochlar, falaklar. Transfellning yarim cho'llari vacho'llarida sudraluvchilar, kemiruvchilar, tuyoqlilar bor. Markaziy Osiyoda ikki shoxli tuyalar, yovvoyi eshaklar - kulanlar yashaydi. Janubiy Xitoyning tog ' o'rmonlarida bambuk panda oyi, qora Himoloy oyi, Leopar saqlanib qolgan. Hindustan va Shri-Lanka orolida yovvoyi fillar hali ham yashaydi. Hindiston va Indochina maymunlarning ko'pligi, turli xil sudraluvchilar, ayniqsa zaharli ilonlar bilan ajralib turadi. 19-asr oxiri-20-asr oxiri-20-asr boshlarida Yevropa me'morligi va me'morligi shakllandi. Batafsil RASSmotrim qit'aning faunasi Evropaning mintaqaviy-hayvonot dunyosi va Osiyo hayvonot dunyosi.
2.1 Evropa faunasi
Yevroosiyoning katta qismi Golarktik zoogeografik mintaqaga tegishli; kichik, Janubiy, Hind-Malay va Efiopiya viloyatlariga [20].
Hind-Malay viloyatiga Hindustan va Indochina yarimoroli, qit'aning qo'shni qismi, Tayvan, Filippin va Sunda orollari, Janubiy Arabiston va Afrikaning aksariyat qismi Efiopiya hududiga kiradi. Malay arxipelagining ba'zi janubi-Sharqiy orollariko'pchilik zoogeograflar Avstraliya zoogeografiya hududiga tegishli. Bu bo'linish mezozoy va barcha senozoy oxirida tabiiy sharoitlar o'zgarishi jarayonida Evroosiyo faunasi rivojlanish xususiyatlarini, shuningdek, boshqa qit'alar bilan aloqalarni aksettiradi. zamonaviy tabiiy sharoitlarni tavsiflash uchun inson faoliyati natijasida tarixiy davrda g'oyib faqat Fotoalbom davlat, fauna ma'lum qadimiy yo'qolgan fauna, va zamonaviy fauna qiziqish bor.
Mezozoyning oxiridaEvroosiyoning o'sha ritoriyalarida turli xil faunalar paydo bo'ldi, ular bitta va marsupial sutemizuvchilardan, ilonlardan, kaplumbağalardan va boshqalardan iborat edi.platsenta sutemizuvchilar, ayniqsa yirtqichlar, pastki sutemizuvchilar paydo bo'lishi bilan janubga, Afrikaga va Avstraliyaga qaytib ketishdi. Ular Evroosiyoning aksariyat qismida yashovchi magistral, tuyalar, otlar, rinokerozlar bilan almashtirildi. Senozoyning oxirida iqlimning sovuqlashishi ularning ko'pchiligining yo'q bo'lib ketishiga yoki janubga chekinishga olib keldi. Evroosiyoning shimolida faqat oyaniyaning Fotoalbom qismida ma'lumbo'lgan, ammo hozir ular faqat Janubiy va Janubi-Sharqiy Osiyoda yashaydi. Tuyalar va yovvoyi otlar yaqin vaqtgacha Evroosiyoning ichki arid qismlarida keng tarqalgan.
Iqlimning sovuqligi Evroosiyoning sur-ovym iqlim sharoitlariga (mamont, tur va boshqalar) moslashtirilgan hayvonlar tomonidan joylashishiga olib keldi. Bering dengizi hududida joylashgan va Shimoliy Amerika bilan umumiy bo'lgan ushbu Shimoliy faunasi asta-sekin janubga termofil faunasini surib qo'ydi. Uning ko'plab vakillari yo'q bo'lib ketdi, ba'zilari соtundra va tog ' o'rmonlarining zamonaviy faunasi tarkibida saqlanib qoldi. Qit'a ichki hududlarining iqlimini quritish, asosan, Osiyo cho'llarida va cho'llarida saqlanib qolgan cho'l va cho'l faunasining tarqalishi bilan birga, Evropada qisman yo'q bo'lib ketdi.
Kaynozoy davrida iqlim sharoitlari sezilarli o'zgarishlarga duch kelmagan Sharqiy Osiyoda ko'plab muzlik davridagi hayvonlar boshpana topdi. Bundan tashqari, Sharqiy Osiyo orqali Golarctic va Indo-malaylari o'rtasida hayvonlar almashinuvi amalgaoshirildi. Uning chegaralari ichida yo'lbars, yapon macaques va boshqalar kabi tropik shakllar shimolga kirib boradi.
Evroosiyo hududida zamonaviy yovvoyi faunani taqsimlashda uning rivojlanish tarixi va tabiiy sharoitlarning xususiyatlariva inson faoliyati natijalari aks ettirilgan.
Shimoliy orollarda va qit'aning uzoq shimolida faunaning tarkibi g'arbdan sharqqa deyarli o'zgarmaydi. Tundra va tog ' o'rmonlarining hayvonot dunyosi kichik ichki farqlarga ega. Janubga qaraganda, golar qutbidagi kenglik farqlari tobora muhim ahamiyat kasb etadi. Evroosiyoning o'ta Janubiy faunasi allaqachon o'ziga xos bo'lib, Afrikaning tropik faunasidan va hatto Arabistondan juda farq qiladi, ular turli zoogeografik hududlar deb ataladi.
Ayniqsa,Evroosiyo (shuningdek, Shimoliy Amerika) davomida aznning yagona turi tundra faunasi.
Eng keng tarqalgan yirik sutemizuvchilar tundra-Shimoliy kiyik (Rangifer tarandus). U Evropada yirtqich holatda deyarli yo'q; buEvroosiyoning shimolidagi eng keng tarqalgan va mahalliy hayvondir. Tundra arktik tulki, lemming va quyon bilan ajralib turadi.
Yer qushlar eng keng tarqalgan oq va tundra kaklik (Lagopus lagopus va Lagopus mutus), banan va shoxli lark. Qisqa yoz davrida tovuqlar tundra chegaralariga ko'plab ko'chmanchi suv qushlarini olib kelish uchun keladi: gulls, chistiklar, gagarlar, Gaga, g'ozlar, o'rdaklar, qushlar. Chistiklar va chayonlar odatda baland toshli qirg'oqlarga joylashadilar, tuxumlarni kornişlarga va toshli jarliklarning yoriqlarigayotqizadilar. Bunday joylarda yuz minglab odamlar to'planadi, qush bozorlari shakllanadi. Qushlarni joylashtirish davrida aholini ushlab qolish oson, ulardan foydalanib, ularni yo'q qiladi va tuxum to'playdi. Dengiz qirg'og'idagi eng qimmatbaho qushlar-oddiy Gaga (Somateria mollissima), ular uyalarni qoplaydigan engil va juda issiq pastga ega. Ba'zi mamlakatlarda (Islandiya, Norvegiya, Rossiya) Gaga kuzatuv va himoya ostida, va jahon bozorida yuqori baholanmoqda, ularning pastga yig'ish, davlat PTO tomonidan nazorat qilinadi. Ko'llar, daryolar va botqoqlarda o'rdak, g'oz va boshqa qushlar uylanadi.
Evroosiyoning shimolidagi qirg'oq suvlari, daryolar va ko'llar baliqlarga boy, asosan Salmon oilasi.
Muzlik davrida zamonaviy tundralarda mamontlar, junli rinokerozlar, qo'ybuqalari yashagan. Endi ularning qoldiqlari faqat Fotoalbom holatida topiladi. Ba'zi joylarda (masalan, Spitsbergenda) arktik Amerikadan olingan mushk balig'i sun'iy ravishda suyultiriladi.
Evroosiyo o'rmonlarining hayvonot dunyosi biroz farq qiladi.G'arb va Sharqning keng tarqalgan o'rmonlari faunasining xilma-xilligi dasht va cho'llarning keng bo'shliqlari bilan ajralib turadi. Butun qit'adan cho'zilgan tog ' o'rmonlari hayvonot dunyosining qiyosiy monotoniyasi bilan ajralib turadi.
Evroosiyoning taiga faunasining eng tipikvakillari Elk (1 - rasm), jigarrang ayiq (2-rasm), Lynx, Wolverine, sincap, chipmunk, qizil polevok; qushlardan-qora Grouse, Grouse, klestov. Bu hayvonlar tekis tog'larda, shuningdekных лесах , Evropa va Osiyodagi tog'li o'rmonlarning o'rmonlarida keng tarqalgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
