Kirish bob. Tuxum qo`yuvchi sut emizuvchilarning hayoti

MUNDARIJA
monotrema monotremata platypus echidna
KIRISH
1.BOB. TUXUM QO`YUVCHI SUT EMIZUVCHILARNING HAYOTI
1.1. Tuxumdonli monotrema (Monotremata) ajralmasining xususiyatlari
2.BOB. SUT EMIZUVCHILARNING OILASI
2. Platypus oilasi (Ornithorhynchidae)
3. Echidna oilasi (Tachyglossidae)
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

KIRISH
Birinchi hayvonlar (lot. Prototheria) - sutemizuvchilar va sudralib yuruvchilarning xususiyatlarini o'zida birlashtirgan ibtidoiy sut emizuvchilarning kichik sinfi. Ushbu kichik sinfda hayvonlarning pastki sinfidagi plasental va marsupial infraklasslarga qarshi bo'lgan yagona infrasinf kloakalari ajralib turadi. Birinchi hayvonlarning zamonaviy turlari faqat bitta otryadni - monotremlarni tashkil qiladi.
Birinchi hayvonlar Avstraliya hududida tarqalgan turlarning kichik guruhidir. Bir qator xususiyatlarga ko'ra, birinchi hayvonlarning pastki sinfi va kloakalar infrasinfi sutemizuvchilar infrasinflari orasida eng arxaik va ibtidoiy hisoblanadi.
Boshqa sutemizuvchilardan farqli o'laroq, ibtidoiy hayvonlar tuxum qo'yish orqali ko'payadi, ammo embrionning rivojlanish davrining yarmidan ko'pi ayol jinsiy yo'llarida o'tadi. Shunday qilib, qo'yilgan tuxumlar allaqachon etarlicha rivojlangan embrionni o'z ichiga oladi va nafaqat tuxum qo'yish, balki to'liq bo'lmagan tirik tug'ilish haqida ham gapirish mumkin.
Ayollarda, ko'krak uchlari o'rniga, sut bezlari joylari mavjud bo'lib, ulardan nasl sutni yalaydi. Go'shtli lablar yo'q (so'rish uchun samarali). Bundan tashqari, ular qushlar va sudraluvchilar kabi faqat bitta o'tish joyiga ega.
Palto bor, lekin gomoiotermiya (tana haroratini doimiy darajada ushlab turish) to'liq emas, tana harorati 22-37 ° S gacha o'zgarib turadi.
Monotremlar (lat. Monotremata), yoki tuxumdonlar (shuningdek, ba'zan kloakal) - kloaka infraklassining yagona zamonaviy otryadi.
Bu nom ichak va urogenital sinusning kloakaga oqib o'tishi (xuddi shunday - amfibiyalar, sudraluvchilar va qushlarda) va alohida yo'laklarga chiqmasligi bilan bog'liq.
Paleontolog K.Yu. Eskovning ta'kidlashicha, birinchi dinozavrlar va boshqa arxozavrlarning paydo bo'lishi bir vaqtning o'zida terapsidlarning ommaviy (to'liq bo'lmasa ham) yo'q bo'lib ketishi bilan belgilandi, ularning eng yuqori shakllari o'zlarining tashkil etilishida monotrem sutemizuvchilarga juda yaqin edi va ba'zilarning fikriga ko'ra. taxminlarga ko'ra, sut bezlari va jun bo'lishi mumkin. Hozirgi kunda barcha turdagi axlatxonalar Avstraliya, Yangi Gvineya va Tasmaniyada yashaydi. Ushbu kichik sinfdagi turlarning aksariyati yo'q bo'lib ketgan. Tuxumdonli monotremlar bo'r va kaynozoy qoldiqlaridan ma'lum bo'lib, hozirgi vaqtda ikkita oilada (platipuslar va echidnalar) va bitta tartibli (monotremlar) beshta kloak turlari bilan ifodalanadi.
Paleontolog K.Yu. Yeskovning ta'kidlashicha, arxozavrlarning paydo bo'lishi (dinozavrlar tegishli sudralib yuruvchilar guruhi) eng yuqori shakllari o'zlarining tashkil etilishida monotrem sutemizuvchilarga juda yaqin bo'lgan terapsidlarning ommaviy, ammo to'liq bo'lmagan yo'q bo'lib ketishiga to'g'ri kelgan va Ba'zi taxminlarga ko'ra, may , sut bezlari va jun bo'lgan.
Monotrem ordeni vakillarining qazilma qoldiqlari faqat Avstraliyadan ma'lum. Eng qadimiy topilmalar pleystotsen davriga to'g'ri keladi va zamonaviy shakllardan unchalik farq qilmaydi. Monotremalarning kelib chiqishini tushuntiruvchi ikkita nazariya mavjud. Ulardan biriga ko'ra, monotremalar mustaqil ravishda va boshqa sutemizuvchilardan to'liq ajratilgan holda, sutemizuvchilar paydo bo'lishining dastlabki davridan boshlab, ehtimol ularning sudraluvchilarga o'xshash ajdodlaridan boshlab rivojlangan. Boshqa bir nazariyaga ko'ra, monotremlar guruhi qadimgi marsupiallardan ajralib, ixtisoslashuv tufayli o'z xususiyatlariga ega bo'lib, marsupiallarga xos bo'lgan bir qator xususiyatlarni saqlab qolgan, degeneratsiyaga uchragan va, ehtimol, ma'lum darajada, ota-bobolarining shakllariga qaytgan ( qaytish). Nazariyalarning birinchisi yanada ishonchli ko'rinadi.

1. Tuxumdonli monotrema (Monotremata) ajralmasining xususiyatlari

Monotremlar eng ibtidoiy tirik sutemizuvchilarning kichik guruhidir. Urg'ochilar 1 yoki 2 ta, kamdan-kam hollarda 3 ta tuxum qo'yadi (ko'p miqdorda sarig'i xarakterlidir, uning asosiy massasi tuxumning qutblaridan birida joylashgan). Tuxumlardan yoshlarning chiqishi kichik tuxumsimon suyakda hosil bo'lgan maxsus tuxum "tish" yordamida sodir bo'ladi. Tuxumdan chiqqan yosh hayvonlar sut bilan oziqlanadi. Ko'payish davrida urg'ochi qorin bo'shlig'ida tuxum qo'yilgan tuxum pishib yetiladigan cho'chqa sumkasi paydo bo'lishi mumkin.

Yolgʻiz oʻtuvchilarning oʻlchamlari kichik: tanasining uzunligi 30-80 sm.Ular ogʻir, kalta plantigrad oyoq-qoʻllari, qazish yoki suzish uchun ixtisoslashgan. Boshi kichik, cho'zilgan "tumshug'i", shox parda bilan qoplangan. Ko'zlar kichik, tashqi aurikullar deyarli ko'rinmaydi yoki umuman yo'q. Tana qo'pol sochlar va tikanlar yoki yumshoq qalin mo'yna bilan qoplangan. Vibrissalar yo'q. Orqa oyoq-qo'llarining kalcaneal hududida shoxli shpur mavjud bo'lib, u ayniqsa erkaklarda kuchli rivojlangan. Spur kanal bilan teshiladi - bu shin bezi deb ataladigan narsa bilan bog'liq bo'lgan maxsus kanal, uning funktsiyasi to'liq aniq emas. Ko'rinib turibdiki, u ko'payishda qandaydir ahamiyatga ega. Bundan tashqari, (ishonchsiz ravishda) shin bezining siri zaharli va shnur mudofaa quroli bo'lib xizmat qiladi, deb taklif qilinadi. Sut bezlari quvur shaklida bo'ladi.
Oʻrtacha tana harorati boshqa sutemizuvchilarnikidan past (oʻrtacha 32,2°, echidnas — 31,1°S). Tana harorati 25 ° dan 36 ° C gacha o'zgarishi mumkin. Siydik yo'llari oqib chiqadigan siydik pufagi kloakaga ochiladi. Tuxum yo'llari kloakaga alohida kiradi (qin yoki bachadon yo'q). Moyaklar qorin bo'shlig'ida joylashgan. Jinsiy olat kloakaning ventral devoriga o'rnatiladi va faqat spermani olib tashlash uchun xizmat qiladi.
Bosh suyagi yassilangan. Old qismi cho'zilgan. Xaftaga tushadigan bosh suyagi va bosh suyagi tomidagi suyaklar nisbati ma'lum darajada sudraluvchilarga o'xshaydi. Anterofrontal va orqa frontal suyaklar bilan bosh suyagi tomi; bosh suyagining tomida bu suyaklarning mavjudligi sutemizuvchilar orasida yagona holat. Timpanik suyak bosh suyagi bilan birlashmaydigan yassilangan halqa shakliga ega. Suyak eshitish organi yo'q. O'rta quloqdagi malleus va inkus bir-biri bilan birlashadi va uzoq jarayonga ega (processus folii). Ko'z yoshi suyagi yo'q. Zigomatik suyakning hajmi sezilarli darajada kamayadi yoki yo'q. Barcha sutemizuvchilar orasida faqat monotremalarda oldindan vomer (praevomer) mavjud. Premaxilla sudralib yuruvchilarga o'xshash jarayonga ega (processus ascendus); bu sutemizuvchilar orasida yagona holat. Pastki jag'ning artikulyar chuqurchasi skuamoz suyak tomonidan hosil bo'ladi.
Tishlar faqat yosh hayvonlarda mavjud yoki umuman yo'q. Tishlarning shakli ma'lum darajada mezozoy mikroleptidae tishlari shakliga o'xshaydi. Old oyoq kamarining skeleti sutemizuvchilar orasida noyob bo'lgan korakoid (coracoideum) va prokorakoid (procoracoi-deum) bilan tavsiflanadi. Ushbu suyaklar mavjudligida monotremlarning elkama-kamarining sudraluvchilarning elkama-kamariga o'xshashligi namoyon bo'ladi. Katta ko'krak qafasi (episternum) bilan sternum. Klavikula juda katta. Taroqsiz pichoq. Humerus qisqa va kuchli. Ulna suyagi radiusdan ancha uzun. Bilak qisqa va keng. Old va orqa oyoq-qo'llari besh barmoqli. Barmoqlar tirnoqlarda tugaydi. Erkak va urgʻochilarning tos kamarida qov suyaklari (ossa marsupialia) deb ataladigan suyaklar mavjud boʻlib, ular pubik suyaklarga birikadi. Ularning vazifasi aniq emas. Tos suyaklarining simfizi juda cho'zilgan.
Orqa miya 7 bo'yin, 15-17 ko'krak, 2-3 bel, 2 sakral, 0-2 koksik va 11-20 kaudal umurtqalardan iborat (1-rasm).



Guruch. 1 platypus skeleti

Butun tanasi teri osti mushaklarining yuqori darajada rivojlangan qatlami (rap-niculus carnosus) bilan qoplangan. Faqat bosh, quyruq, oyoq-qo'llar, kloaka va sut bezlari mintaqasida teri osti mushaklari rivojlanmagan. Pastki jag'ning ichki tomonida musculus detrahens biriktirilgan; bu sutemizuvchilardagi yagona holat. Halqum ibtidoiy bo'lib, ovoz paychalarining yo'qligi.

Miya odatda katta, sutemizuvchilarning xususiyatlariga ega, ammo sudraluvchilarning bir qator xususiyatlarini saqlab qoladi. Ko'p, ba'zan bir nechta jo'yaklari bo'lgan katta yarim sharlar. Miya yarim korteksining tuzilishi ibtidoiydir. Xushbo'y loblar juda katta. Serebellum faqat qisman miya yarim sharlari bilan qoplangan. Korpus kallosum (korpus kallosum) yo'q; u faqat commissura dorsalis sifatida taqdim etiladi. Hid hissi juda rivojlangan. Yakobson organi yaxshi rivojlangan. Eshitish organlarining tuzilishi ibtidoiydir. Ko'zlar nictitating membranali yoki bo'lmagan. Sklerada xaftaga tushadi. Qon tomir pardasi yupqa. Musculus dilatatorius va Musculus ciliaris yo'q. Retinada qon tomirlari yo'q.
Platipuslarning miyasi jo'yak va burmalardan mahrum va funktsional tashkiliy rejaga ko'ra, echidna miyasiga o'xshaydi. Harakat va sezuvchi proyeksiyalar to‘liq bir-biriga to‘g‘ri kelmaydi, korteksning oksipital qutbidagi ko‘rish va eshitish proyeksiyalari bir-biri bilan va qisman somatik proyeksiya bilan ustma-ust tushadi. Sudralib yuruvchilarning kortikal plastinkasiga yaqinlashadigan platipusning neokorteksining bunday tashkil etilishi uni echidnas bilan solishtirganda yanada ibtidoiy deb hisoblash imkonini beradi.
Binobarin, monotremlar miyasi sudralib yuruvchilar miyasining ko'pgina xususiyatlarini hali ham saqlab qoladi va shu bilan birga sutemizuvchilarga xos bo'lgan umumiy tuzilish rejasida ikkinchisidan farq qiladi.
Tuprik bezlari kichik yoki katta. Oshqozon oddiy, ovqat hazm qilish bezlari yo'q, bu sut emizuvchilarda yagona. Uning vazifasi qushlarning hosiliga o'xshash oziq-ovqat saqlash kabi ko'rinadi. Ovqat hazm qilish trakti ingichka, yo'g'on ichaklarga bo'linadi, ko'richak bor. Ichaklar kloakaga ochiladi, u ikkala jinsda ham mavjud. Jigar ko'p bo'lakli, o't pufagi bilan. Monotremlarning yuragi sutemizuvchilarga xos bo'lgan tuzilishga ega, ammo u sudraluvchilarga o'xshash ba'zi xususiyatlarni ham saqlab qoladi, masalan, o'ng atrioventrikulyar teshik faqat bitta qopqoq bilan jihozlangan.
Monotremlar har xil turdagi o'rmonlarda, butalar bilan qoplangan dashtlarda, tekisliklarda va dengiz sathidan 2,5 ming metrgacha ko'tarilgan tog'larda yashaydi. Ular yarim suvli (platipus) yoki quruqlik (echidna) turmush tarzini olib boradilar; alacakaranlık va tungi faoliyat; hasharotlar va suv umurtqasizlari bilan oziqlanadi. O'rtacha umr ko'rish 30 yilgacha. Avstraliya, Tasmaniya, Yangi Gvineyada tarqalgan.
Zamonaviy monotremlar o'zlarining xususiyatlariga ko'ra, barcha boshqa zamonaviy sutemizuvchilar bilan solishtirganda, sudraluvchilarga eng yaqin. Biroq, ular marsupial yoki platsenta sutemizuvchilarning ajdodlari emas, balki sutemizuvchilar evolyutsiyasida alohida ixtisoslashgan tarmoqni ifodalaydi. Monotrem ordeni vakillarining qazilma qoldiqlari faqat Avstraliyadan ma'lum. Eng qadimiy topilmalar pleystotsen davriga to‘g‘ri keladi va zamonaviy shakllardan unchalik farq qilmaydi. Monotremalarning kelib chiqishini tushuntiruvchi ikkita nazariya mavjud. Ulardan biriga ko'ra, monotremalar mustaqil ravishda va boshqa sutemizuvchilardan to'liq ajratilgan holda, sutemizuvchilar paydo bo'lishining dastlabki davridan boshlab, ehtimol ularning sudraluvchilarga o'xshash ajdodlaridan boshlab rivojlangan. Boshqa bir nazariyaga ko'ra, monotremlar guruhi qadimgi marsupiallardan ajralib, ixtisoslashuv tufayli o'z belgilariga ega bo'lib, marsupiallarga xos bo'lgan bir qator xususiyatlarni saqlab qolgan, degeneratsiyaga uchragan va, ehtimol, ma'lum darajada, ularning ajdodlari shakllariga qaytish (reversiya). Nazariyalarning birinchisi yanada ishonchli ko'rinadi. Ekidnalar va platypus o'rtasidagi morfologiyadagi sezilarli farqlar nisbatan qisqa vaqt ichida - yuqori eotsendan boshlab paydo bo'ldi. Echidnalar ikkinchi darajali quruqlikdagi sutemizuvchilar bo'lib, ular qadimgi suv platipuslaridan ajralib turadi. Ekidnalar va platypus o'rtasidagi morfologiyadagi sezilarli farqlar nisbatan qisqa vaqt ichida - yuqori eotsendan boshlab paydo bo'ldi. Echidnalar ikkinchi darajali quruqlikdagi sutemizuvchilar bo'lib, ular qadimgi suv platipuslaridan ajralib turadi. Ekidnalar va platypus o'rtasidagi morfologiyadagi sezilarli farqlar nisbatan qisqa vaqt ichida - yuqori eotsendan boshlab paydo bo'ldi. Echidnalar ikkinchi darajali quruqlikdagi sutemizuvchilar bo'lib, ular qadimgi suv platipuslaridan ajralib turadi.

2. Platypus oilasi (Ornithorhynchidae)

Platypus 18-asrda topilgan. Yangi Janubiy Uelsni mustamlaka qilish davrida. 1802 yilda nashr etilgan ushbu koloniya hayvonlari ro'yxatida "mollar jinsidan amfibiya hayvon. Uning eng qiziq xususiyati shundaki, u oddiy og'iz o'rniga o'rdak tumshug'iga ega bo'lib, unga loyda ovqatlanish imkonini beradi. qushlar kabi."

Platypusning birinchi terisi 1797 yilda Angliyaga yuborilgan. Uning paydo bo'lishi ilmiy jamoatchilik o'rtasida keskin tortishuvlarga sabab bo'lgan. Dastlab, teri qunduzga o'xshash hayvonning terisiga o'rdakning tumshug'ini tikkan ba'zi taxidermistning mahsuloti hisoblangan. Bu shubhani Jorj Shou yo'q qildi, u paketni o'rganib chiqdi va bu soxta emas degan xulosaga keldi (buning uchun Shou hatto tikuv izlab terini kesib tashladi). Platypus qaysi hayvonlar guruhiga tegishli degan savol tug'ildi. Ilmiy nomini olgandan so'ng, birinchi hayvonlar Angliyaga olib kelingan va ma'lum bo'lishicha, urg'ochi platypusda ko'rinadigan sut bezlari yo'q, ammo bu hayvon qushlar kabi kloakaga ega. Chorak asr davomida olimlar platypusni qayerga - sutemizuvchilar, qushlar, sudraluvchilar yoki hatto alohida sinfga tegishli bo'lishini hal qila olmadilar, 1824 yilda nemis biologi Mekkel kashf etdi. platypus hali ham sut bezlari borligini va urg'ochi bolalarni sut bilan oziqlantiradi. Platypus tuxum qo'yishi faqat 1884 yilda isbotlangan.
Ushbu g'alati hayvonning zoologik nomi 1799 yilda ingliz tabiatshunosi Jorj Shou tomonidan berilgan - Platypus anatinus, boshqa yunon tilidan. pyos (keng, tekis) va pos (panja) va lat. anatinus, "o'rdak". 1800 yilda Iogann-Fridrix Blumenbax po'stloq qo'ng'izlarning Platypus jinsi bilan omonimiyadan qochish uchun umumiy nomini boshqa yunonchadan Ornithorhynchusga o'zgartirdi.ὄrnís "qush",ῥchgós "tumshuq". Avstraliyaning mahalliy aholisi platypusni ko'plab nomlar bilan bilishgan, jumladan mallangong, boondaburra va tambreet. Dastlabki evropalik ko'chmanchilar uni "platypus" (o'rdak qo'ng'irog'i), "o'rdak mol" (o'rdak mol) va "suv mol" (suv mol) deb atashgan. Platypus nomi hozirda ingliz tilida qo'llaniladi.
Tashqi ko'rinish
Platypusning tanasi uzunligi 30-40 sm, dumi 10-15 sm, og'irligi 2 kg gacha. Erkaklar urg'ochilarga qaraganda uchdan biriga kattaroqdir. Platypusning tanasi cho'zilgan, kalta oyoqli; quyruq yassilangan, qunduzning dumiga o'xshaydi, lekin yosh bilan sezilarli darajada ingichka bo'lgan sochlar bilan qoplangan. Platypusning dumida, xuddi Tasmaniya shaytoniga o'xshab, yog 'zaxiralari to'plangan. Uning mo'ynasi qalin, yumshoq, odatda orqa tomoni to'q jigarrang va qorinda qizil yoki kulrang. Boshi dumaloq. Oldindan, yuz qismi uzunligi taxminan 65 mm va kengligi 50 mm bo'lgan tekis tumshug'iga cho'zilgan (2-rasm). Gagasi qushlardagi kabi qattiq emas, balki yumshoq, elastik yalang teri bilan qoplangan, u ikkita ingichka, uzun, kamar suyaklari ustiga cho'zilgan.
Og'iz bo'shlig'i yonoq sumkalariga kengaytiriladi, unda oziq-ovqat oziqlantirish paytida saqlanadi. Gaga tagida pastki qismida, erkaklarda shilimshiq hidli sekretsiya ishlab chiqaradigan o'ziga xos bez mavjud. Yosh platypuslarning 8 tishi bor, ammo ular mo'rt va tezda eskirib, keratinlangan plitalarga o'tadi.



Guruch. 2

Platypusning panjalari besh barmoqli bo'lib, suzish va qazish uchun moslashgan. Old panjalardagi suzish pardasi oyoq barmoqlari oldida chiqib turadi, lekin panjalari tashqariga ko'rinadigan tarzda egilib, suzish a'zosini qazish qismiga aylantiradi. Orqa oyoqlardagi to'rlar ancha kam rivojlangan; suzish uchun platypus boshqa yarim suv hayvonlari kabi orqa oyoqlarini emas, balki old oyoqlarini ishlatadi. Orqa oyoqlari suvda rul vazifasini bajaradi, dumi esa stabilizator vazifasini bajaradi. Platipusning quruqlikdagi yurishi ko'proq sudraluvchilarning yurishini eslatadi - u oyoqlarini tananing yon tomonlariga qo'yadi.

Uning burun teshiklari tumshug'ining yuqori tomonida ochiladi. Aurikulalar yo'q. Ko'zlar va quloq teshiklari boshning yon tomonlaridagi oluklarda joylashgan. Hayvon sho'ng'iganda, bu yivlarning chetlari xuddi burun teshigining klapanlari kabi yopiladi, shunda suv ostida na ko'rish, na eshitish va na hid ishlamaydi. Biroq, tumshug'ining terisi asab tugunlariga boy va bu platypusni nafaqat yuqori darajada rivojlangan teginish hissi, balki elektrolokatsiya qobiliyatini ham ta'minlaydi. Hisob-kitobdagi elektroretseptorlar qisqichbaqasimonlar mushaklari tomonidan ishlab chiqarilgan zaif elektr maydonlarini aniqlay oladi, bu platipusga o'lja topishga yordam beradi. Uni qidirganda, platypus nayza ovlash paytida doimiy ravishda boshini u yoqdan bu tomonga siljitadi.
Organ tizimlari
Platypus elektroreseptsiyani rivojlantirgan yagona sutemizuvchidir. Elektroreseptorlar echidnada ham topilgan, ammo uning elektroretseptsiyadan foydalanish o'lja qidirishda muhim rol o'ynashi dargumon.
Metabolizmning xususiyatlari
Platypus boshqa sutemizuvchilarga nisbatan sezilarli darajada past metabolizmga ega; uning normal tana harorati faqat 32 ° C. Biroq, shu bilan birga, u tana haroratini qanday tartibga solishni mukammal biladi. Shunday qilib, 5 ° C haroratda suvda bo'lgan platypus metabolizm tezligini 3 barobardan ko'proq oshirish orqali bir necha soat davomida normal tana haroratini saqlab turishi mumkin.
platypus zahari
Platypus kam sonli zaharli sutemizuvchilardan biri (zaharli tupurikli ba'zi shrews va chaqmoqtosh tishlari bilan birga).
Ikkala jinsdagi yosh platipuslarning orqa oyoqlarida shox shnurlari bor. Ayollarda bir yoshga kelib, ular tushib ketadi, erkaklarda esa o'sishda davom etib, balog'at yoshiga qadar uzunligi 1,2-1,5 sm ga etadi. Har bir nayza femur beziga kanal orqali bog'langan bo'lib, u juftlashish davrida zaharlarning murakkab "mexnatini" hosil qiladi. Erkaklar uchrashish paytida shporlardan foydalanadilar. Platypus zahari dingo yoki boshqa kichik hayvonlarni o'ldirishi mumkin. Biror kishi uchun, odatda, o'limga olib kelmaydi, lekin u juda kuchli og'riqni keltirib chiqaradi va inyeksiya joyida shish paydo bo'lib, asta-sekin butun oyoq-qo'liga tarqaladi. Og'riq (giperaljeziya) ko'p kunlar yoki hatto oylar davom etishi mumkin.
Boshqa tuxumdonlar - echidnalarning ham orqa oyoqlarida ibtidoiy shoxchalar bor, lekin ular rivojlanmagan va zaharli emas.
reproduktiv tizim
Erkak platypusning reproduktiv tizimi sutemizuvchilar uchun odatiy holdir, bundan tashqari, uning moyaklar tanasi ichida, buyraklar yonida joylashganligi, shuningdek, monotremli (platipus) ibtidoiy sutemizuvchilarning ko'pchiligida keng tarqalgan bifurkatsiyalangan (ko'p boshli) jinsiy olatni ham mavjud. , echidna) va marsupial tartib (possum, koala va boshqalar).
Ayolning reproduktiv tizimi platsenta hayvonlaridan farq qiladi. Uning juft tuxumdonlari qush yoki sudraluvchilarnikiga o'xshaydi; faqat chap qismi ishlaydi, o'ngdagisi kam rivojlangan va tuxum ishlab chiqarmaydi.
Jinsni aniqlash
2004 yilda Kanberradagi Avstraliya Milliy universiteti olimlari platypusda ko'pchilik sutemizuvchilar kabi ikkita (XY) emas, balki 10 ta jinsiy xromosoma borligini aniqladilar. Shunga ko'ra, XXXXXXXXXX kombinatsiyasi ayolni, XYXYXYXYXY esa erkakni beradi. Barcha jinsiy xromosomalar yaxlit kompleksga bog'langan bo'lib, ular meioz paytida o'zini yaxlit tutadi. Shuning uchun erkaklarda XXXXX va YYYYY zanjirlari bo'lgan spermatozoidalar hosil bo'ladi. Sperma XXXXX tuxumni urug'lantirganda, agar YYYYY sperma erkak platypus bo'lsa, urg'ochi platypuslar tug'iladi. X1 platypus xromosomasida barcha sutemizuvchilarning X xromosomalarida topilgan 11 ta gen va X5 xromosomasida qushlardagi Z xromosomasida topilgan DMRT1 deb nomlangan gen mavjud bo'lsa-da, qushlarda asosiy jinsiy gen bo'lsa-da, genomik tadqiqotlar umuman olganda ko'rsatilgan platypusning beshta X xromosomasi qushlarning Z xromosomasiga gomologik ekanligini. Platypusda SRY geni (sut emizuvchilarda jinsni aniqlash uchun asosiy gen) yo'q; u qushlarda yaqinda tasvirlangan to'liq bo'lmagan dozani qoplash bilan tavsiflanadi. Ko'rinishidan, platypusning jinsini aniqlash mexanizmi uning sudraluvchi ajdodlarinikiga o'xshaydi.
Turmush tarzi va ovqatlanish
Platypus yashirin tungi yarim suvli hayvon bo'lib, Sharqiy Avstraliyaning kichik daryolari va turg'un suv havzalari bo'yida Tasmaniya va Avstraliya Alp tog'larining sovuq platolaridan tortib Kvinslend qirg'oqlaridagi yomg'ir o'rmonlarigacha keng oraliqda yashaydi. Shimolda uning diapazoni Keyp-York yarim oroliga (Kuktaun) etib boradi. Platypusning materikda tarqalishi haqida kamroq ma'lumotlar mavjud. Ko'rinishidan, u Janubiy Avstraliyada (Kanguru orolidan tashqari) va Myurrey-Darling daryosi havzasining ko'p qismida butunlay yo'q bo'lib ketgan. Buning sababi, ehtimol, platypus juda sezgir bo'lgan suvning ifloslanishi edi. U 25-29,9 ° S suv haroratini afzal ko'radi; sho'r suvda uchramaydi.
Platypus suv havzalari qirg'oqlarida yashaydi. U ikkita kirish joyi va ichki kamerasi bo'lgan qisqa tekis chuqurlikda (uzunligi 10 m gacha) boshpana qiladi. Bir kirish joyi suv ostida, ikkinchisi suv sathidan 1,2-3,6 m balandlikda, daraxtlarning ildizlari ostida yoki chakalakzorlarda joylashgan.
Platypus ajoyib suzuvchi va sho'ng'indir, suv ostida 5 daqiqagacha qoladi. Suvda u kuniga 10 soatgacha vaqt sarflaydi, chunki u kuniga o'z vaznining to'rtdan bir qismigacha bo'lgan miqdorda ovqat iste'mol qilishi kerak. Platypus tunda va kechqurun faol bo'ladi. U mayda suv hayvonlari bilan oziqlanadi, tumshug'i bilan suv ombori tubida loy qo'zg'atadi va ko'tarilgan tirik mavjudotlarni ushlaydi. Ular oziqlanayotgan platypusning tirnoqlari yoki tumshug'i yordamida toshlarni qanday aylantirishini kuzatdilar. U qisqichbaqasimonlar, qurtlar, hasharotlar lichinkalarini eydi; kamdan-kam hollarda tadpoles, mollyuskalar va suv o'simliklari. Yonoq qoplariga oziq-ovqat to'plagandan so'ng, platypus yuzaga ko'tariladi va suv ustida yotgan holda, shoxli jag'lari bilan uni maydalaydi.
Tabiatda platypusning dushmanlari kam. Vaqti-vaqti bilan unga monitor kaltakesak, piton va daryolarda suzuvchi dengiz leopardlari hujum qiladi.
ko'payish
Har yili platypuslar 5-10 kunlik qishki uyquga tushadi, shundan so'ng ular naslchilik mavsumiga ega. Avgustdan noyabrgacha davom etadi. Juftlanish suvda sodir bo'ladi. Erkak ayolni dumidan tishlaydi va hayvonlar bir muncha vaqt aylana bo'ylab suzadilar, shundan so'ng juftlashish sodir bo'ladi (qo'shimcha ravishda uchrashish marosimining yana 4 ta varianti qayd etilgan). Erkak bir nechta urg'ochilarni qamrab oladi; platipuslar doimiy juftlik hosil qilmaydi.
Juftlashgandan so'ng, urg'ochi jo'ja chuqurini qazadi. Odatiy chuqurchadan farqli o'laroq, u uzunroq va uya kamerasi bilan tugaydi. Ichkarida poya va barglardan uya quriladi; Ayol materialni kiyib, dumini oshqozonga bosib turadi. Keyin u koridorni yirtqichlardan va toshqinlardan himoya qilish uchun 15-20 sm qalinlikdagi bir yoki bir nechta tuproqli tiqinlar bilan tiqadi. Urg'ochisi dumi yordamida tiqinlar yasaydi, uni mason molga kabi ishlatadi. Ichkaridagi uy har doim nam bo'ladi, bu tuxumlarning qurib ketishiga yo'l qo'ymaydi. Erkak kov qurishda va bolalarni tarbiyalashda qatnashmaydi.
Juftlashgandan 2 hafta o'tgach, urg'ochi 1-3 (odatda 2) tuxum qo'yadi. Platypus tuxumlari sudralib yuruvchilar tuxumlariga o'xshaydi - ular yumaloq, kichik (diametri 11 mm) va oppoq terisimon qobiq bilan qoplangan. Tuxum qo'ygandan so'ng, ularni tashqi tomondan qoplaydigan yopishqoq modda bilan yopishadi. Inkubatsiya 10 kungacha davom etadi; inkubatsiya davrida urg'ochi kamdan-kam hollarda chuqurchadan chiqib ketadi va odatda tuxum atrofida o'ralgan holda yotadi.
Platypus bolalari yalang'och va ko'r bo'lib tug'iladi, uzunligi taxminan 2,5 sm.Urg'ochisi chalqancha yotgan holda ularni qorniga olib boradi. Uning sumkasi yo'q. Ona qornidagi kengaygan teshiklar orqali chiqadigan sut bilan bolalarni oziqlantiradi. Sut onaning ko'ylagi bo'ylab oqadi, maxsus oluklarda to'planadi va bolalar uni yalab tashlaydi. Ona terini oziqlantirish va quritish uchun naslni faqat qisqa vaqtga qoldiradi; ketib, u kirishni tuproq bilan yopib qo'yadi. Kichkintoylarning ko'zlari 11-haftada ochiladi. Sut bilan oziqlantirish 4 oygacha davom etadi; 17 xaftada bolalar ov qilish uchun teshikni tark eta boshlaydilar. Yosh platipuslar 1 yoshda jinsiy etuklikka erishadilar.
Platipuslarning tabiatdagi umri noma'lum; asirlikda ular o'rtacha 10 yil yashaydilar.
Aholining holati va himoyasi
Platypuslar ilgari qimmatbaho mo'ynalari tufayli baliq ovlash ob'ekti bo'lib xizmat qilgan, ammo 20-asrning boshlarida. ularni ov qilish taqiqlangan. Hozirgi vaqtda ularning populyatsiyasi nisbatan barqaror deb hisoblanadi, garchi suvning ifloslanishi va yashash joylarining buzilishi tufayli platypusning tarqalishi tobora mozaikaga aylanib bormoqda. Unga mustamlakachilar tomonidan olib kelingan quyonlar zarar etkazdi, ular teshik qazib, platipuslarni bezovta qilib, yashash joylarini tark etishga majbur qilishdi.
Avstraliyaliklar maxsus qo'riqxonalar va "boshpana" (qo'riqxona) tizimini yaratdilar, bu erda platipuslar o'zlarini xavfsiz his qilishlari mumkin. Ular orasida eng mashhurlari Viktoriyadagi Hillsville qo'riqxonasi va Kvinslenddagi G'arbiy Burlidir.
Platypus evolyutsiyasi
Monotremlar sutemizuvchilarning eng qadimgi shoxlaridan birining saqlanib qolgan vakillaridir. Avstraliyada topilgan eng qadimgi monotremaning yoshi 110 million yil (Steropodon). Bu kichkina, kemiruvchilarga o'xshash hayvon edi, u tungi edi va, ehtimol, tuxum qo'ymaydi, lekin juda kam rivojlangan bolalarni tug'di. 1991 yilda Patagoniyada (Argentina) topilgan yana bir toshga aylangan platypusning (Obdurodon) toshga aylangan tishi shuni ko'rsatadiki, platipusning ajdodlari Avstraliyaga Janubiy Amerikadan, bu qit'alar Gondvana superkontinentining bir qismi bo'lganida kelgan. Zamonaviy platypusning eng yaqin ajdodlari taxminan 4,5 million yil oldin paydo bo'lgan, Ornithorhynchus anatinusning eng qadimgi fotoalbom namunasi esa Pleystotsen davriga to'g'ri keladi. Qazilma platypuslar zamonaviylarga o'xshardi, lekin hajmi jihatidan kichikroq edi.
2008 yil may oyida platypus genomining deshifrlangani e'lon qilindi.
1. Umumiy xaraktеristikasi. Sut emizuvchilar issiq qonli, umurtqali hayvonlarning - yuqori sinfi bo’lib, xaraktеrli bеlgilari tanasini jun bilan qoplanganligi ba'zi bir turlarida juni rеduktsiyaglangan; tеrisida yog va tеr bеzlari borligi; bosh miyasini katgaligi, eshituv organlari murakkab tuzilganligi o’rta qulogida uzangi, bolgacha va sandon suyaklarini bo’lishi, xidlov organida bir qancha xidlov chiganoqlari bor; tishlari shakli va vazifasi - turlicha bo’lib jag’lariniig chuqurchalarida joylashganligi o’pkasi alvеolyar tuziliisidagi; yuragi 4 kamеraligi; ko’krak qafasi qorin bo’shligidan muskulli to’siq diafragma bilan ajralganligi; tirik bola tuguvchi ba'zilari tuxum qo’yuvchi va urgochilari bolalarni sut bеzlarining mahsuloti sut bilan boquvchi hayvonlardir. Sut emizuvchilarning yuqori progrеssivligi: yuqori tuzilgan markaziy nеrv sistеmalari va sеzgi organlari; .murakkab tеrmomorgulyator sistеmasiga hamda nisbatan doimiy gavda haroratiga egaligi; tirik bola tugishi (ayrimlari mustasno) bolalarni sut bilan boqish, sut emizuvchilarni ko’proq umr ko’rishiga imkon tugdiradi.
2. Sut emizuvchilarni tuzilish xususiyatlari va klassifikatsiyasi. Sut emizuvchilarning tana shakli va katta kichikligi turlicha; bo’lib, uzunligi 2 sm dan (hasharotxo’rlar turkumi) 30-35 metrgacha massasi esa 150 tonnagachadir. (ba'zi bir kitlar). Ularning tanasi bosh, bo’yin, gavda , dum va oyoqlardan iborat. Sut emizuvchilarning tеrisida tеr va yog bеzlari bor. Sut bеzlari ham shaklan o’zgargan tеr bеzlardir. Dеyarli hamma sut emizuvchilarning barmoq uchlarida shoxsimon tirnogi yoki tuyoqlari bor.
Sut emizuvchilarning klassifikatsiyasi ancha murakkab bo’lib hozirgi zoologlarning ma'lumotiga qaraganda 4250 dan ortiq turi mavjud dеb hisoblaydilar. Ular ikkiga: 2 sodda darrandalar va haqiqiy darrandalar kеnja sinflarga bo’linadi.
4.Sut emizuvchi hayvonlarni ahamiyati. Sut emizuvchilar amaliy jihatdan hayvonot dunyosi o’rtasida eng muhim gruppa hisoblanadi. Uy hayvonlarining ko’pi sut emizuvchilarga kiradi, bulardan ayrimlari insoniyat evolyutsiyasining turlari ekanlarida muhim rol o’ynagan. Ko’pgina sut emizuvchilarning turlari, masalan, yirik kitlar arslon, gеpard, silovsin, odamsimon maymunlar, qulon va ayrim tuyoqlilar soni ularni rеjasiz ovlash va tabiiy sharoitning o’zgarishi oqibatida kamayib bormoqda. Ko’pgina turlar kеyingi yuz yilda еr yuzidan butunlay yo’qoldi, masalan qopchiqli buri, sut emizuvchilarning 300 ga yaqin tur va kеnja turlari hozirda yo’q bo’lib kеtish oldida. Sobol, oq quyruq, vixu-xolt va boshqa turlarni himoya qilish va sonini tiklash bo’yicha tajribalar olib borilmoqda. Yo’q bo’lib kеtish xavfi ostida turgan ko’pgina turlarni saqlab qolish mumkinligini ko’rsatadi. Zoologiyaning sut emizuvchilarni o’rgatadigan bo’limi - tеriologiyadir. Bu sohani o’rganishda o’zbеk olimlari akadеmik Tеsha Zoxidov, Gani Sultonov va boshqa olimlarniig ishlari muhim rol o’ynaydi.

3. Echidna oilasi (Tachyglossidae)

Birinchi marta evropalik olimlar echidna haqida 1792 yilda, Londondagi Qirollik zoologiya jamiyati a'zosi Jorj Shou (bir necha yil o'tgach, platypusni tasvirlab bergan) bu hayvonning tavsifini tuzib, uni noto'g'ri tasniflaganida bilib oldilar. chumoli yeyuvchi sifatida. Gap shundaki, bu hayratlanarli noxush jonzot chumoli uyasida ushlangan. Olimda hayvonning biologiyasi haqida boshqa ma'lumotlar yo'q edi. O'n yil o'tgach, Shouning hamyurti anatomi Edvard Xom echidna va platypusda bitta umumiy xususiyatni aniqladi - bu ikkala hayvonning orqasida kloakaga olib boradigan faqat bitta teshik bor. Va allaqachon ichaklar, siydik yo'llari va jinsiy yo'llar unga ochiladi. Ushbu xususiyatga asoslanib, monotremlar (Monotremata) ajralmas qismi ajratildi.

Tashqi ko'rinish
Echidnalar kichik kirpi kabi ko'rinadi, chunki ular qo'pol jun va kviling bilan qoplangan. Maksimal tana uzunligi taxminan 30 sm (3-rasm). Ularning lablari tumshug'i shaklida. Echidna oyoq-qo'llari qisqa va juda kuchli, katta tirnoqlari bor, shuning uchun ular yaxshi qazishlari mumkin. Echidnaning tishlari yo'q, og'zi kichik. Ratsionning asosini echidnalar o'zlarining uzun yopishqoq tillari bilan tutadigan termitlar va chumolilar, shuningdek, echidnalar og'izlarida ezilib, tillarini tanglayga bosib turadigan boshqa o'rta umurtqasiz hayvonlardir.



Guruch. 3

Echidnaning boshi qo'pol sochlar bilan qoplangan; bo'yin qisqa, tashqi tomondan deyarli ko'rinmas. Aurikulalar ko'rinmaydi. Echidnaning og'zi 75 mm uzunlikdagi tor "tumshug'i" ga cho'zilgan, tekis yoki biroz kavisli. Bu o'ljani tor yoriqlar va teshiklarda qidirishga moslashishdir, echidna uni o'zining uzun yopishqoq tili bilan oladi. Gaganing oxiridagi og'iz teshigi tishsiz va juda kichik; 5 mm dan kengroq ochilmaydi. Platypus singari, echidnaning "tumshug'i" ham boy innervatsiya qilingan. Uning terisida ham mexanoreseptorlar, ham maxsus elektroretseptorlar mavjud; ularning yordami bilan echidna kichik hayvonlar harakatlanayotganda yuzaga keladigan elektr maydonidagi zaif tebranishlarni oladi. Ekidnalar va platipuslardan tashqari hech bir sutemizuvchida bunday elektrolokatsiya organi bo'lmagan.

Echidnaning oyoq-qo'llari qisqaradi. Barmoqlar erni qazish va termit tepaliklarining devorlarini sindirish uchun moslashtirilgan kuchli tekis tirnoqlari bilan jihozlangan. Orqa oyoqlarda tirnoqlari cho'zilgan; ular bilan echidna junni tozalaydi va parazitlarni tozalaydi. Bundan tashqari, katta yoshli erkaklarning orqa oyoqlarida kichik shoxchalar bor - platypusnikiga o'xshaydi, lekin kichikroq va zaharli bez bilan bog'liq emas. Echidnaning orqa va yon tomonlari kalta, qattiq va ichi bo'sh tikanlar bilan qoplangan. Ularning uzunligi 5-6 sm ga etadi; ular qora uchlari bilan sariq rangga ega, kamdan-kam hollarda butunlay sariq. Ignalilar o'zgartirilgan tuklar bo'lib, asosan keratindan iborat. Aslida, echidnaning mo'ynasi jigarrang yoki qora, qo'pol; u ignalarni qisman qoplaydi. Quyruq juda qisqa, kichik to'siq kabi. Barcha monotremalar singari, najas, siydik va echidnaning reproduktiv mahsulotlari bitta teshik - kloaka orqali chiqariladi.
Mushaklar tizimi
Echidnaning mushaklari juda o'ziga xosdir. Shunday qilib, teri ostida joylashgan va butun tanani qoplaydigan maxsus mushak panniculus carnosus, echidnaga xavf tug'ilganda, oshqozonni yashirib, umurtqa pog'onasini ochishga imkon beradi. Echidnaning tumshug'i va tilining mushaklari yuqori darajada ixtisoslashgan. Uning tili og'zidan 18 sm ga chiqib ketishi mumkin (uning umumiy uzunligi 25 sm ga etadi). U chumolilar va termitlar yopishib oladigan shilimshiq bilan qoplangan. Tilning chiqib ketishi uning shaklini o'zgartirib, oldinga siljituvchi dumaloq muskullarning qisqarishi va tilning ildizi va pastki jag'iga birikkan ikkita geniogioid mushaklarning qisqarishi bilan ta'minlanadi. Qonning tez oqimi tufayli chiqib turgan til qattiqroq bo'ladi. Uning orqaga tortilishi ikkita uzunlamasına mushaklar tomonidan ta'minlanadi. Til yuqori tezlikda harakatlana oladi - daqiqada 100 tagacha.
Asab tizimi
Echidnalarning ko'rish qobiliyati yomon, ammo ularning hid va eshitish hissi yaxshi rivojlangan. Ularning quloqlari past chastotali tovushlarga sezgir bo'lib, ular tuproq ostida termit va chumolilarni eshitish imkonini beradi. Echidnaning miyasi platypusnikiga qaraganda yaxshiroq rivojlangan va ko'proq konvolyutsiyalarga ega.
So'nggi paytgacha echidna tush ko'rmaydigan yagona sutemizuvchi hayvon ekanligiga ishonishgan. Biroq, 2000 yil fevral oyida Tasmaniya universiteti olimlari uxlab yotgan echidna REM uyqu bosqichidan o'tishini, ammo bu atrof-muhit haroratiga bog'liqligini aniqladilar. 25 ° C da echidna GD bosqichiga ega edi, ammo harorat oshishi yoki kamayishi bilan u pasayib ketdi yoki yo'qoldi.
Turmush tarzi va ovqatlanish
Bu quruqlikdagi hayvon, garchi kerak bo'lsa, u suzishga va juda katta suv havzalarini kesib o'tishga qodir. Echidna uni etarli darajada oziq-ovqat bilan ta'minlaydigan har qanday landshaftda - nam o'rmonlardan quruq butagacha va hatto cho'llarda uchraydi. Shuningdek, u yilning bir qismi qor yog'adigan tog'li hududlarda, qishloq xo'jaligi erlarida va hatto shahar atrofidagi joylarda ham uchraydi. Echidna asosan kun davomida faol bo'ladi, ammo issiq havo uni tungi hayot tarziga o'tkazadi. Echidna issiqlikka yomon moslashgan, chunki uning ter bezlari yo'q, tana harorati juda past - 30-32 ° S. Issiq yoki sovuq havoda u letargik holga keladi; kuchli sovuq bilan, u 4 oygacha qishlaydi. Teri osti yog 'zaxiralari, agar kerak bo'lsa, bir oy yoki undan ko'proq vaqt davomida och qolishga imkon beradi.
Echidna chumolilar, termitlar, kamroq boshqa hasharotlar, mayda mollyuskalar va qurtlar bilan oziqlanadi. U chumolilar uyasi va termit tepaliklarini qazadi, o'rmon tagini burni bilan kovlaydi, qulagan chirigan daraxtlarning po'stlog'ini tozalaydi, toshlarni siljitadi va ag'daradi. Hasharotlarni topib, echidna o'lja yopishgan uzun yopishqoq tilini tashlaydi. Echidnaning tishlari yo'q, lekin tilning ildizida pektinat tanglayga ishqalanadigan va shu bilan ovqatni maydalaydigan keratin tishlari mavjud. Bundan tashqari, echidna, qushlar kabi, erni, qumni va kichik toshlarni yutib yuboradi, bu esa oshqozonda ovqatni maydalashni yakunlaydi.
Echidna yolg'iz turmush tarzini olib boradi (juftlash mavsumi bundan mustasno). Bu hududiy hayvon emas - duch kelgan echidnalar bir-birlarini e'tiborsiz qoldiradilar; u doimiy chuqurchalar va uyalarga mos kelmaydi. Dam olish uchun echidna har qanday qulay joyda - ildizlar, toshlar ostida, yiqilgan daraxtlarning bo'shliqlarida joylashadi. Echidna yomon yuguradi. Uning asosiy himoyasi - tikanlar; bezovtalangan echidna tipratikanga o'xshab to'pga aylanadi va agar vaqt bo'lsa, u qisman erga chuqur kirib, ko'tarilgan ignalari bilan orqasini dushmanga ochib beradi. Echidnani qazilgan teshikdan tortib olish juda qiyin, chunki u panjalari va ignalariga qattiq tayanadi. Echidnalarni ovlaydigan yirtqichlar orasida Tasmaniya shaytonlari, shuningdek, odamlar tomonidan kiritilgan mushuklar, tulkilar va itlar bor. Odamlar kamdan-kam hollarda uni ta'qib qilishadi, chunki echidnaning terisi unchalik ahamiyatga ega emas va go'sht unchalik mazali emas. Xavotirlangan echidna chiqaradigan tovushlar,
Eng katta burgalardan biri Bradiopsylla echidnae uzunligi 4 mm ga yetadigan echidnalarda uchraydi.
ko'payish
Echidnalar shu qadar yashirincha yashaydilarki, ularning juftlashuv xatti-harakatlari va ko'payish xususiyatlari faqat 2003 yilda, 12 yillik dala kuzatuvlaridan so'ng nashr etilgan. Ma'lum bo'lishicha, maydan sentyabrgacha davom etadigan uchrashish davrida (diapazonning turli qismlarida uning boshlanish vaqti har xil bo'ladi) bu hayvonlar urg'ochi va bir nechta erkaklardan iborat guruhlarda saqlanadi. Bu vaqtda ayollar ham, erkaklar ham bir-birlarini topishga imkon beradigan kuchli mushk hidini chiqaradilar. Guruh birgalikda ovqatlanadi va dam oladi; kesib o'tayotganda, echidnalar bir qator bo'lib, "poezd" yoki karvonni tashkil qiladi. Oldinda ayol, undan keyin 7-10 bo'lishi mumkin bo'lgan erkaklar. Uchrashuv 4 haftagacha davom etadi. Urg'ochisi juftlashishga tayyor bo'lgach, u yotadi va erkaklar uning atrofida aylana boshlaydi va er bo'laklarini chetga tashlaydi. Bir muncha vaqt o'tgach, urg'ochi atrofida 18-25 sm chuqurlikdagi haqiqiy xandaq hosil bo'ladi.Erkaklar bir-birlarini zo'ravonlik bilan itarib, halqa ichida bitta g'olib erkak qolguncha ularni xandaqdan itarib yuboradilar. Agar bitta erkak bo'lsa, xandaq to'g'ri. Juftlash (yon tomonda) taxminan bir soat davom etadi.
Homiladorlik 21-28 kun davom etadi. Urg'ochisi ko'pincha bo'sh chumoli uyasi, termit tepaligi ostida yoki hatto odam yashaydigan bog'ning qoldiqlari ostida qazilgan issiq, quruq xonani quradi. Odatda debriyajda diametri 13-17 mm va og'irligi atigi 1,5 g bo'lgan bitta teri tuxumi mavjud.
Uzoq vaqt davomida echidna tuxumni kloakadan nasl xaltasiga qanday o'tkazishi sir bo'lib qoldi - uning og'zi bu uchun juda kichik va panjalari qo'pol.
Ehtimol, uni kechiktirib, echidna mohirlik bilan to'pga aylanadi; qorin bo'shlig'idagi teri esa yopishqoq suyuqlikni chiqaradigan burma hosil qiladi. Qattiqlashganda, oshqozonga o'ralgan tuxumni yopishtiradi va shu bilan birga sumkaga shakl beradi (4-rasm).


Guruch. 4

Urgʻochi echidnaning zoti xaltasi

10 kundan so'ng mitti bolasi chiqadi: uzunligi 15 mm, og'irligi atigi 0,4-0,5 g.U tug'ilganda qushlarning tuxum tishining analogi bo'lgan burundagi shoxsimon bo'g'im yordamida tuxum qobig'ini sindiradi. va sudralib yuruvchilar. Yangi tug'ilgan echidnaning ko'zlari teri ostida yashiringan va orqa oyoqlari deyarli rivojlanmagan. Ammo oldingi panjalarda allaqachon aniq aniqlangan barmoqlar mavjud. Ularning yordami bilan yangi tug'ilgan chaqaloq sumkaning orqa qismidan old tomonga taxminan 4 soat ichida harakat qiladi, bu erda sutli maydon yoki areola deb ataladigan terining maxsus maydoni mavjud. Bu sohada sut bezlarining 100-150 teshiklari ochiladi; har bir teshik o'zgartirilgan soch bilan ta'minlangan. Kichkintoy bu tuklarni og'zi bilan siqib qo'yganda, uning oshqozoniga sut kiradi. Yuqori temir miqdori echidna sutiga pushti rang beradi.
Yosh echidnalar juda tez o'sadi, bor-yo'g'i ikki oy ichida o'z vaznini 800-1000 martaga, ya'ni 400 g gacha oshiradi.Bola 50-55 kun - umurtqa pog'onasi paydo bo'lgunga qadar onaning sumkasida qoladi. Shundan so'ng onasi uni boshpanada qoldiradi va 5-6 oygacha har 5-10 kunda ovqatlanish uchun keladi. Hammasi bo'lib, sutni oziqlantirish 200 kun davom etadi. Hayotning 180 dan 240 kunigacha yosh echidna teshikdan chiqib, mustaqil hayot kechira boshlaydi. Jinsiy etuklik 2-3 yoshda sodir bo'ladi. Echidna ikki yilda bir marta yoki undan kam ko'payadi; ba'zi ma'lumotlarga ko'ra - har 3-7 yilda bir marta. Ammo ko'payishning past darajasi uning uzoq umr ko'rish muddati bilan qoplanadi. Tabiatda echidna 16 yilgacha yashaydi; hayvonot bog'ida qayd etilgan uzoq umr ko'rish rekordi 45 yil.
Aholining holati va himoyasi
Avstraliya echidnasi Avstraliya va Tasmaniyada keng tarqalgan bo'lib, yo'qolib ketish xavfi ostidagi tur emas. Unga erni tozalash kamroq ta'sir qiladi, chunki avstraliyalik echidna etarli oziq-ovqatdan tashqari yashash joylariga alohida talablar qo'ymaydi. Uning uchun asosiy xavf - bu transport va yashash joylarini yo'q qilish, yashash joylarining parchalanishiga olib keladi. Kolonistlar tomonidan kiritilgan hayvonlar echidnalarni ovlaydi; va kiritilgan tasmasimon parazit Spirometra erinaceieuropaei ular uchun halokatli.
Echidnas asirlikda yaxshi bo'ladi, lekin nasl bermaydi. Faqat beshta hayvonot bog'i avstraliyalik echidnaning avlodini olishga muvaffaq bo'ldi, ammo hech qanday holatda yoshlar voyaga etmagan.
Sut emizuvchilar yoki darrandalar (mammalia) sinfi

Sut emizuvchilar umurtqalilarning eng yuqori tuzilgan va taraqqiy etgan sinfidir. Ularning bu darajada yuqori tuzilishi shunda ko’rinadiki, barcha organ sistemalari hammadan ko’p diffirenstiyalangan, bundan tashqari bosh miyasi juda katta, unda bir qancha xidlov organlari yaxshi rivojlangan.

Hidlov organlari katta, unda bir qancha xidlov chianoqlari bor, bu organ eshituv organi bilan birga sut emizuvchi hayvonlarni ovqat topishida, erkak va urochilarini topishida yo’l ko’rsat`uvchi organ hisoblanadi.
Sut emizuvchilarning progressiv ravishda tez taraqqiy qilganligini ta’riflovchi ikkinchi moment tishlarni kurak tish, qoziq tish va oziq tishlarga bo’linishidir.
Urulanish ichki urulanishdan iborat embrion organizm ichida bachadonda rivojlanadi, hamda sut bezlarining mavjudligi, bolasi dastlab shu bezlar ishlab chiqargan “sut” orqali o’sadi.