Qisqichbaqasimonlar guruhining biologik va ekologik xususiyatlari

3.7 Sezgi organlari

ko'rish organlari

Deyarli barcha qisqichbaqasimonlarning ko'zlari yaxshi rivojlangan: oddiy yoki qirrali (murakkab), ko'zlar faqat chuqur dengiz, turg'un va parazit turlarida yo'q. Ba'zi qisqichbaqasimonlar (sikloplar) oddiy ko'zlarga ega, ko'pchilik yuqori qisqichbaqalar esa faqat murakkab ko'zlarga ega, karpoidlarda esa ikkala turdagi ko'zlar mavjud.
Oddiy ko'z - bu pigment kosasi bo'lib, unga ko'rish hujayralari aylanadi. U linzalarni hosil qiluvchi shaffof kesikula bilan qoplangan. Nur birinchi navbatda linzalar, vizual hujayralar orqali o'tadi va shundan keyingina - ularning yorug'likka sezgir uchlarigacha. Bunday ko'zlar teskari (ya'ni teskari) deb ataladi. Oddiy ocelli 2-4 tomonidan to'planadi va qisqichbaqasimonlar lichinkasiga xos bo'lgan juftlanmagan nauplii (nauplial) ko'zni hosil qiladi. Voyaga etgan nauplisda ko'z antennalar asoslari orasida joylashgan.
Murakkab ko'zlar oddiy ocelli - ommatidiyadan iborat. Har bir oddiy ko'z, pigment hujayralari bilan chegaralangan va olti burchakli shox parda bilan qoplangan konus shaklidagi shishadir. Ommatidiyning yorug'likni sindiruvchi qismi kristall konusning hujayralaridan, yorug'likka sezgir qismi esa to'r parda hujayralaridan iborat bo'lib, ularning aloqa nuqtasida yorug'likka sezgir tayoqcha - rabdom hosil bo'ladi. Murakkab ko'zlari bo'lgan qisqichbaqasimonlar mozaik ko'rinishga ega, ya'ni umumiy vizual idrok individual ommatidiya tomonidan qabul qilinadigan qismlardan iborat. Murakkab ko'zlar ko'pincha boshning maxsus mobil o'simtalari - sopi ustida o'tiradi.
Ba'zi kerevitlarda yuqorida tavsiflangan tana rangini o'zgartirish mexanizmini ishga tushirish uchun ma'lum yorug'lik stimullarini vizual idrok etish kerak.
Muvozanat organlari
Ba'zi qisqichbaqasimonlarda muvozanat organlari - statotsistlar mavjud. Qisqichbaqalarda ular antennalar tagida joylashgan. Eritish davrida statotsistning qoplamasi o'zgaradi va hayvon harakatni muvofiqlashtirishni yo'qotadi. Statsistlar dekapodlar va boshqa ba'zi yuqori qisqichbaqalar uchun xarakterlidir.
Boshqa sezgi organlari
Qisqichbaqasimonlarda teginish va hidlash organlari ko'p sonli sensilla va teginish tuklari bo'lib, ular asosan antennalarda, oyoq-qo'llarda va vilkalarda joylashgan. Tegish tuyg'usi faqat sezgir tuklar joylashgan teri sohalari bilan chegaralanadi. Bu tuklar negizida gipodermal epiteliy ostida bipolyar neyronlar joylashgan. Antennalarda lokalizatsiya qilingan, ayniqsa o'tkazuvchan kesikulaga ega bo'lgan tuklar hidning organlari hisoblanadi.

16.