Qishloq xojalik mahsulotlarini tabiiy kamayishini xisoblash

Key words: Fruit, vegetables, storage warehouse, durability, natural reduction, income.
Sog’liqni saqlash tashkilotlari O’zbekiston sharoitida har bir inson yil mobaynida 90 kg meva iste’mol qilishini tavsiya etadi. Aholi talabini qondirish uchun har yili meva va rezavor meva hosilidan 2,43 mln. tonna yetishtirishi kerak. Bundan tashqari qayta ishlash korxonalari uchun Respublika xududidan tashqariga meva chiqarishni hisobga olganda, yiliga kamida 3 mln. tonna meva-uzum yetishtirish va saqlash zarur.
Yangi uzilgan meva va sabzavot mahsuloti odam organizmi uchun nihoyatda zarur hisoblangan moddalar-qand, kislota, vitamin, biologik aktiv va mineral moddalarga boy bo’ladi. Shuning uchun ham ular tarkibida qimmatli moddalarni saqlab qolgan holda iste’molchilarni butun yil davomida meva va sabzavot bilan yetarli miqdorda ta’minlash g’oyat katta ahamiyatga ega.
Mevalar uzilgandan keyin harorat me’yoridan oshib ketsa, fiziologik va mikrobiologik jarayonlarning kuchayishi tufayli mevalardan qo’shimcha moddalar tez sarflanib, ularning saqlanish muddati qisqaradi. Past harorat esa fiziologik jarayonlarni sekinlashtirish, mevalarni zararlaydigan mikroorganizmlarning rivojlanishini to’xtatish, mevalarda nafas olishni va organik moddalar sarfini nihoyatda kamaytirish xususiyatiga ega. Shuning uchun ham mevalarni uzoq muddat saqlash usuli past haroratni qo’llanilishiga asoslanadi.
Hozirgi kunda qishloq xo’jalik mahsulotlarini 2 xil saqlash omborlari: doimiy va vaqtinchalik saqlash omborlaridan foydalanilmoqda. Tabiiyki, mahsulotni saqlash jarayonida uning tarkibi, fizologik holatlari, tabiiy yo’qotilishi inobatga olinadi.
Mahsulotlarning tabiiy kamayishi birinchi navbatda uning turiga va saqlanish sharoitiga ko’p jihatdan bog’liq.
Omborda salash tartiblari, ya’ni sovutish va shamollatish tizimlari qanchalik yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lsa, tabiiy kamayish o’lchamlari ham shunchalik kam bo’ladi. Shu bois, rivojlangan mamlakatlarda, shu jumladan mamlakatimizda ham bunday tizimlar bilan zamonaviy tipda jihozlangan omborlar ko’plab tashkil qilin-moqda. Bunday omborlarda mahsulotlar juda yaxshi saqlanadi va yilning istalgan masumida iste’molga mahsulot chiqarish imkoniyatlariga ega bo’ladi.
Quyidagi jadvalda mahsulotlarni tabiiy kamayish normalari haqida qisqacha malumotlar keltirilgan.