Qishloq xojalik mahsulotlarini tabiiy kamayishini xisoblash

Saqlashda sabzavot va mevalarning tabiiy kamayish o’lchamlari, foiz

Sabzavot va mevalar	Ombor turi	Oylar
		sentabr	oktabr	noyabr	dekabr	yanvar	fevral	mart	aprel	may	iyun	iyul	avgust
Kartoshka	Sovutilmaydigan doimiy	0,2	1,9	1,5	0,9	0,7	0,9	1,0	1,1	1,4	2,2	-	-
Kartoshka	Uyumlar va xandaqlar	-	1,0	1,0	0,5	0,4	0,4	0,7	1,0	1,5	-	-	-
Sabzi, sholg’om, petrushka, selderey	Tabiiy sovutila-digan omborlar, xandaqlar, qum	Tabiiy kamayish hisoblanmaydi
Oq karam, savoy qizil karami: a) o’rtapishar b) kechpishar	Tabiiy sovu-tiladigan om-borlar, xandaqlar va uyum	- -	4,2 4,0	4,0 3,8	2,5 2,0	1,4	1,4	2,2	-	-	-	-	-
Piyoz	- //’ -	2,0	1,5	1,5	0,7	0,7	0,7	1,5	1,9	2,4	-	-	3,0
Sarimsoq	- // -	3,5	2,1	1,5	1,1	1,1	1,2	2,0	2,5	-	-	-	-
Oshqovoq	- // -	1,5	1,2	0,7	0,5	0,3	-	-	-	-	-	-	-
Olma: a)kuzgi b) qishki	- // -	2,5 2,4	2,2 1,8	1,8 1,0	1,5 0,5	1,0 1,0	- 0,5	0,6	0,6	0,7	-	-	-

Yuqoridagi jadvaldan foydalanib 550 tonna piyozni aktiv shamollatiladigan omborlarda sentabr oyidan mart oyigacha saqlanganda tabiiy kamayish normasini hisoblab chiqamiz.

Sabzavot va mevalar	Ombor turi	Oylar
		sentabr	oktabr	noyabr	dekabr	yanvar	fevral	mart	aprel	may	iyun	iyul	avgust
Piyoz	- // -	2,0	1,5	1,5	0,7	0,7	0,7	1,5	1,9	2,4	-	-	3,0

Demak kamayish o’lchami sentabr oyi uchun 2,0 % :

550 t x 2 : 100 = 11 t
550t – 11t = 539 t
Oktyabr oyi uchun 1,5 % :
539t x1,5 : 100 = 8 t
539t - 8t = 531 t
Noyabr oyi uchun 1,5 % :
531t x1,5 : 100 = 8 t
531t – 8 = 523 t
Dekabr oyi uchun 0,7 % :
523t x 0,7 : 100 = 3,7 t
523 – 3,7 =519,3 t
Yanvar oyi uchun 0,7 % :
519,3t x 0,7 : 100 = 3,6 t
519,3t – 3,6t = 515,7 t
Fevral oyi uchun 0,7 % :
515,7t x 0,7: 100 = 3,6 t
515,7t - 3,6t = 512,1 t
Mart oyi uchun 1,5 % :
512,1t x 1,5 : 100 = 7,7 t
512,1t – 7,7t = 504,4 t

Demak 550 tonna piyozni aktiv shamollatiladigan omborlarda sentabr oyidan mart oyigacha saqlanganda 504,4 tonna piyoz qolmoqda undan :

550t - 504,4t = 45,6 t

Bundan ko’rinib turibdiki 45,6 tonna piyoz tabiiy kamayish natijasida yo’qolgan.

Agar 1 kg piyoz narxi saqlashga qo’yish vaqtida 600 so’mni tashkil qilsa, 1 kg mahsulotni saqlashga sarflanadigan miqdor 100 so’mga to’g’ri kelsa, 1 kg mahsulot uchun ketgan xarajat 700 so’mni tashkil qiladi. U holda :

700 x 550000 kg = 385000000 so’m xarajat sarf bo’ladi.

Mart oyiga kelib 1 kg saqlagan mahsulotimizni o’rtacha 1500 so’mdan sotuvga chiqarsak :

1500 x 550000 kg = 825000000 so’mni tashkil etadi.

825000000 – 385000000 = 440000000 so’m

Bundan ko’rinib turibdiki 7 oy mobaynida biz 440000000 so’m sof daromad ko’rdik.

Demak mahsulotning barcha sifat ko’rsatkichlarini hamda saqlash jarayonida bo’ladigan fizik-kimyoviy, biologik jarayonlarni bilgan holatda saqlash omborlaridan foydalanish sof daromad manbaidir.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. R.Oripov va boshqalar. Qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash texnologiyasi. T: Mehnat, 1991.

2. X.Bo’riyev, R.Jo’rayev, O.Alimov “Mev-sabzavotlarni saqlash va ularga dastlabki ishlov berish”. Toshkent-2002
3. Veb saytlar:
www.ziyonet.uz
www.faostat.fao.org
www.sad-sadavoda.ru www.ogorod.ru

Mavzu: Qishloq xojalik mahsulotlarini tabiiy kamayishini xisoblash
Ilmiy rahbar: NamMTI dotsenti A.Mirzayev
Talaba: A.Ergashev;
A.Abdullayeva;
M.Akbaraliyeva.