Qishloq xo‘jalik ekinlarini zararkunandalari, kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

POMIDORNING VIRUS KASALLIKLARI

Pomidorda bodring mozaikasi - pomidorda kasallikni bodring mozaikasi virusi qo‘zg‘atadi. Pomidordan tashqari yuzlab o‘simlik turlarini zararlaydi. Virusning har xil shtammlari mavjud bo‘lib, kasallik belgilari pomidor qaysi shtamm bilan zararlanishiga bog‘liq. Kasal o‘simliklarning bo‘yi va poya bo‘g‘in oralarining uzunligi kamayadi, barglar ingichkalashib, ba’zilari deyarli ip shakliga kiradi (4.17-rasm).
Kasallik ta’siridan mevalar o‘smay qoladi, xunuk shakl oladi. Virus o‘simlik qoldiqlarida saqlanmaydi, payvand qilganda ham kasal pomidordan sog‘lomiga (tamaki mozaikasi virusi bilan solishtirganda) qiyinchilik bilan o‘tadi. Odatda u zararlangan shaftoli yashil shirasi bilan o‘tadi; Bodring mozaikasi erta boshlansa, hosil dalalarda 10-15%, issiqxonalarda 50 foizgacha pasayishi mumkin. Kasallikka chidamli navlar mavjud emas.

4.17-rasm. Pomidorda bodring mozaikasi

Kurash choralari.

Chidamli yoki tolerant navlar ekish; Ekishdan oldin urug‘ni 70oS da 4 kun davomida, yoki kaliy permanganatning 1% eritmasi bilan 20 daqiqa

davomida zararsizlantirish (va suv bilan yaxshilab yuvish); Urug‘larni og‘irligi bo‘yicha saralash (kalibrovka qilish) – osh tuzining 5% li eritmasiga solib 3 daqiqa davomida aralashtirish, ustiga chiqqanlarini doka bilan olib tashlash, cho‘kkanlarini suv bilan bir necha marta yuvish, dorilash va quritish; Nihol yetishtirish jarayonida 2 marta (ko‘chat qilish – pikirovka va doimiy joylarga ekish

paytida) yog‘i olingan sut (obrat) ning 10% eritmasi bilan profilaktik ishlov berish.
Pomidorda tamaki mozaikasi - Virus o‘simlik bo‘yini va hosil tugishini har xil darajada pasaytirishi mumkin. Ba’zan pomidor mevalari zararlanadi va ularning ustida qo‘ng‘ir dog‘lar paydo bo‘ladi. Tamaki mozaikasi virusi (TMV) juda barqaror, u o‘simlik qoldiqlarida 50 yilgacha saqlanadi. Virus o‘simliklarga qo‘l bilan tekkanda ham tarqaladi. Kasal o‘simliklardan sog‘lomlariga virus ishchilar ishlagan paytda, mashinalar, jihozlar va asbob- uskunalar orqali mexanik usulda o‘tadi. Virus tamaki ustida mavjud bo‘lib, chekuvchi ishchilar tomonidan ekinga tarqatilishi mumkin (4.18-rasm).

Infeksiya o‘simlik qoldiqlarida saqlanadi va keyingi yili ekilgan pomidor nihollarini ildizi orqali zararlaydi.