Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Anatomo-fiziologik ma’lumotlar.
Asab tizimi quyidagi vazifalarni bajaradi: 

---

107
1)
Organlar ishini boshqaradi va muvofiqlashtiradi. (Asab tolalari xuddi qon tomirlari singari 
hamma organlarga tarqalgan). 
2)
Organizmni tashqi muxit o’zgarishlariga moslashtiradi, ya’ni adaptasiya vazifasi (agar ana 
shu vazifasi bo’lmaganida, organizm hyech ham yashay olmagan bo’lardi).
3)
Organizmning ichki muhitini, ya’ni gemostazni bir me’yorda saqlash (umumiy kalsiy, 
anorganik fosfor, umumiy oqsil, eritrosit, leykositlar sonlari va boshqalarni markaziy nerv tizimi bir 
me’yorda saqlab turadi). 
Nerv tizimi 3 ta xujayradan tashkil topgan. 
1.
Nevron xujayralari. 
2.
Neyrogliya xujayralari. 
3.
Mikrogliya xujayralari. 
1. Nevron xujayralari.Nerv tizimini asosini nevronlar tashkil etadi. Nevronlar xujayra tanasi 
va xujayra o’simtalaridan tashkil topgan. Xujayra o’simtalari 2 xil bo’ladi: 1. Akson. 2. Dentrid. 
Harakatlantiruvchi o’simtaga akson deyiladi va bitta bo’ladi. Sezuvchi o’simtaga dentrid deyiladi va 
soni ko’p bo’ladi.
Nevron xujayralari birikib nerv o’tkazuvchi yo’lini hosil qiladi. Bunda nerv xujayralari 
birikkanda oldingi xujayraning aksoni, keyingi xujayraning dentrid bilan birikkadi va sinaps hosil 
qiladi. Shunday qilib bir nerv xujayrasida bir qancha sinapslar hosil qiladi.
2. Neyrogliya xujayralari nevron xujayralarini himoch qilish, tayanch va saqlab turish 
vazifasini bajaradi. 3. Mikrogliya xujayralari qon tomir devorlarida bo’ladi. 
Nevronlar o’zi 5 xil bo’ladi. 
1.
Sezuvchi nevronlar - bu nevronlar markazga intiluvchi nerv tololarini tashkil qiladi va 
afferent nevronlar deyiladi. 
2.
Harakatlantiruvchi nevronlar, bu markazdan qochuvchi (tashuvchi) nevronni tashkil qiladi 
va afferent nevron deyiladi. 
3.
Oraliq nevronlar - sezuvchi va harakatlantiruvchi nevronlarni biriktirib turadi. 
4.
Sekretor nevron bular gipotalamusda bo’lib, organizmni tashqi muhit o’zgarishlariga 
moslashishi uchun juda zarur. Bu rilizing garmoni ishlab chiqaradi va adaptasiyada katta 
ahamiyatga ega. 
5.
Oziqlantiruvchi nerv xujayralari - bu xujayralar bosh miyada bo’ladi va yaqinda bu
xujayralar mavjudligi aniqlandi. Bu xujayralar oziqalarni zahirada saqlaydi bosh miya xujayralariga 
berib turadi, ya’ni 3 - 5 minutlik klinik o’lim paytida bu xujayralar o’zidagi oziqa zahiralari bilan 
bosh miya nevronlari oziqlantiradi.