Qilishning lingvostilistik muammolari

“Das letzte 
Hemd hat keine Tasche”
[Ostonov 2014;19]. Tarjimasi: - 
“so’ngi ko’ylakning 
hamyoni yo’q edi”.
Bundan tashqari, bu jumlada mutarjim “kafan” so’zini “das 
letzte Hemd” – “so’ngi kuylak” iborasi orqali tasviriy tarjimani amalga 
oshirgan. 
Boshqa tasviriy vositalar qatori idiomalar tarjimasi ham mutarjim oldida 
turgan muhim masalalardan biridir. Ko’plab idiomalar o’z variantlariga ega. 
Ularning ko’pchilik qismini tashkil qiladigan leksik variantlardan tashqari 
leksik-morfologik va har xil strukturaga ega bo’lgan idiomalar mavjud. 
Masalan: 
Asliyatda:
Halifa ularga javob qilibdi: omillarim orasida undan rostgo’yroq va 
haqparasti yo’q. Uning har a’zosi, tirnog’idan sochigacha haqparastlik va adlu 
insof bilan to’ladir
. 
Tarjimada: 
Der Kalif aber antwortete: „Unter meinen Amtsträgern gibt es keinen, der 
so aufrichtig und gerecht ist wie jener Mann dort. Er strotzt am ganzen Körper, 
vom Scheitel bis zur Sohle, vor Gerechtigkeit und Ehrlichkeit.“ 
Asliyatda “Haqparast omil” nomli bu rivoyat tarjimada “Gerechter Omil” 
deb nomlangan. Rivoyatdan olingan quyidagi misolga e’tibor bering: 
“Er strotzt am ganzen Körper, vom Scheitel bis zur Sohle, vor 
Gerechtigkeit und Ehrlichkeit.”
[Ostonov 2014;15] 
Tarjimasi: “Uning butun tanasi sochidan tirnog’ining uchigacha 
rostgo’ylik va adolatdan iboratdir.” Bu misoldagi iboraning bir nechta variantlari 
mavjud: “vom Scheitel bis zur Sohle” – boshidan tovonigacha, vom Kopf bis 
Fuß – boshidan oyog’igacha, ganz und gar – butunlay va boshqalar. 
Mashhur sharq tabibi, olim Ibn Sino haqida “Mushuk tomiri” deb 
nomlanadigan xalq rivoyati mavjud. Ibn Sino juda istedodli shifokor bo’lgani 
uchun uning mijozlari shunchalik ko’p ediki, u kasallarni hammasini o’z 

---

54 
xonasida qabul qilishga ulgurmasdi. Shuning uchun u o’zi o’tiradigan 
qabulxonadan xovli tomonga bir ip tortib qo’ygandi. Ipni bir tomonini bemor, 
ikkinchi tomonini Ibn Sino ushlab turib uni tekshirardi. Bu orqli u mijozlarni 
tomir urishini xonasiga kiritib o’tirmasdan ularga tashxiz qo’yardi. Kunlarning 
birida bir ayol Ibn Sinoni mahoratini sinash maqsadida o’zining mushugini olib 
kelib uning oyog’iga ipni bog’laydi. Ammo juda sezgir Ibn Sino buni darrov 
sezadi. Shundan so’ng uning iste’dodiga hamma qoil qoladi.
O. Ostonov bu rivoyatni 
“Der geprüfte Arzt”(“Sinalgan tabib”) 
deb 
nomlagan. [Ostonov 2014;57] 
Tarjimada voqealar quydagicha o’zgarib ketgan. Unda ayol kasal 
mushukni ro’molga o’rab paltosining ichiga solib keladi va Ibn Sinodan uning 
paltosi ustidan tomir urishini tekshirishini so’raydi. Ibn Sino ayolni u istaganday 
qo’lini ayolning kiyimi ustidan qo’yib tekshirib ko’radi va shunday javob 
beradi:
“Siz sog’lomsiz, lekin yaqinda beshta tukli bola ko’rasiz”. 
Ushbu tarjimadan olingan quyidagi misolga e’tibor bering; 
“... trotzdem bekommst du bald fünf wollige Kinder …” 
Tarjimasi: “... lekin yaqinda beshta tukli bola ko’rasiz”. Bu erda mutarjim 
“fünf wollige Kinder” so’z birikmasi orqali mohirlik bilan so’z o’yinini amalga 
oshirgan.
Ko’rinib turibdiki, tarjimada personajlar, voqealar, predmetlar mutlaqo 
o’zgarib ketgan bo’lsada, rivoyatlarga xos bo’lgan asosiy maqsad, uning 
g’oyaviy mazmuni va maqsadi tarjimada to’liq saqlab qolingan.
Xalq rivoyatlarida axloq va odobning ideal me’yorlari, ibratli axloqiy 
g’oyalar targ’ib qilinadi. Shuning uchun rivoyatlarda maqollar va aforizmlardan 
(hikmatli so’zlar) keng foydalaniladi. Aforizmlar ko’zlangan maqsad va 
mazmun jihatdan rivoyatlarga juda ham yaqin. Aforizmlar ( yunoncha