Qilishning ilmiy nazariy asoslari populyatsiyalar va ekotizimlar ekologiyasi

Kislorodning aylanishi

. Kislorodning

aylanishi juda ham murakkab jarayon. 

Kislorod fotosintez jarayonlarida hosil bo‘ladi. 

Bunda karbonat angidrid va suvning quyosh

nuri ta’sirida reaktsiyaga kirishib, organik

modda, kislorod va suv bug‘i hosil bo‘ladi. 

Kislorodnito‘la bir marta aylanishiga 2000 yil

kerak. Kislorodning asosiy manbai azon (O3) 

hisoblanadi

.

---



Azotning aylanishi.

Atmosferaning 78 % ini azot tashkil

etadi. Azot inert gazidan iborat bo‘lganligi sababli, uni

birikma holda havoda uchratish qiyin. Tirik organizmlarda

azot aminokislotalar va oqsilning muhim komponenti

hisoblanadi. Havodagi erkin azot azotobakteriyalar

vositasida o‘zlashtiriladi va birikma holda ajratib

chiqariladi. Bakteriyalar faoliyati natijasida 1 ga

maydonda 2-3 kg dan 5-6 kg gacha azot birikma holga

o‘tkaziladi. Erkin yashovchi azot o‘zlashtiruvchilar

vositasida har gektar yerga bir yilda 10 kg azot

o‘zlashtiriladi, dukkakli ekinlar vositasida esa 400 kg/ga

o‘zlashtiriladi (4-rasm).

---

Azotning

aylanishi

(1-rasm)

---



NOOSFERA BOSQICHI TUSHUNCHASI



Insoniyat jamiyati o’zining barcha xususiyatlari bilan

birga Yer yuzidagi hayot rivojlanishi (biogenez)ning

navbatdagi bosqichidir. U eng kuchli tabiiy omil sifatida

nafaqat

sayyoramiz,

balki

kosmik

fazoni

ham

o’zgartirib

yubormoqda.

Kelajakda

inson

va

biosferaning rivojlanishi qanday ketadi, degan savol

tug’iladi.

Qanday

qilib

biosferani

parchalanib

ketishining oldini olish mumkin?

---



Nazorat savollari:



1.

Tirik organizmlar qanday muhitlarda tarqalishini tushuntiring.

2.

Moslashish tushunchasini izohlab bering?

3.

Ekologik omillarni sanab bering.

4.

Ekologik omillar orasida antropogen omilning о‘rni qanday kechmoqda?

5.

О‘simliklarning qanday hayotiy shakllarini bilasiz?

6.

D.N.Kashkarov hayvonlarni harakatlanish bо‘yicha qanday guruhlarga ajratgan?

7.

Ekologik nisha nima?