Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

Shamolni  o‘lchash usullari va asboblari  
 
 
Havoning  er  sirtiga  nisbatan  gorizontal  harakati 
shamol
  deb  ataladi.  Odatda 
shamolning yo‘nalishi – gorizontning shamol kelayotgan tomoni va uning m/s lardagi 
tezligi  aniqlanadi.  Meteorologik  stansiyalardagi  kuzatishlarda  shuningdek  yo‘nalish 
min
1
p


min
0
p




N
p


2
N
p
p





min
max
3
p





max
p

---

82 
 
 
(doimiy  yoki  o‘zgaruvchan)  va  tezlik  (bir  tekis  va  kuchayuvchan)  bo‘yicha 
shamolning o‘zgaruvchanlik darajasiga sifat xarakteristikalari beriladi. 
 
Anemometrlar. 
  Tadqiqot 
vazifalariga 
bog‘liq 
ravishda 
shamolni 
kuzatishning  turli  asboblari  va  usullari  qo‘llaniladi.  Dala  sharoitlarida  havoning  er 
yaqinidagi  qatlamida  shamol  tezligini  aniqlash  uchun 
kosali,  kontaktli  va  induksion 
anemometrlardan 
foydalaniladi (4.4-rasm).  
 
4.4-rasm.
 Akustik anemometr 
 
 
Kosali  va  kontaktli  anemometrlar  odatda  atmosferaning  quyi  qatlamidagi 
issiqlik  va  namlikning  turbulent  oqimlarini  hisoblash  uchun  zarur  bo‘lgan  gradient 
o‘lchashlarida  qo‘llaniladi.  Ular  yordamida  vaqtning  kerakli  oralig‘i  (bir  necha 
minutdan  1-3  soatgacha)  uchun  shamolning  o‘rtacha  tezligini  aniqlash  mumkin. 
Induksion  anemometrlar  shamolning  oniy  (2-3  s)  tezligini  aniqlashda  qo‘llaniladi. 
Bunday  kuzatishlar,  masalan,  balans  o‘lchagich  ko‘rsatkichlariga  shamol 
tuzatmalarini kiritish uchun zarur. 
 
Shamol  xarakteristikalarini  aniqlash  uchun  hozirgi  vaqtda  meteorologik 
stansiyalarda 
anemorumbometrlar 
qo‘llaniladi.  Shamolni  kuzatish  quyidagilarni  o‘z 
ichiga  oladi:  a)  vaqtning  2  yoki  10  daqiqa  oraliqlarida  (o‘lchashlarda 
foydalanilayotgan  asbobning  texnik  imkoniyatlariga  bog‘liq  holda)  shamolning 

---

83 
 
 
o‘rtacha  tezligini  o‘lchash;  b)  vaqtning  shu  oralig‘idagi  oniy  shamol  tezligining 
maksimal  qiymatini  aniqlash  (kuchayuvchi  shamol  tezligi);  v)  2  daqiqa  ichidagi 
shamolning  o‘rtacha  yo‘nalishini  aniqlash.  Shamol  tezligi  va  yo‘nalishini  uzluksiz 
qayd  qilib  borish  uchun 
anemorumbograflardan 
foydalaniladi.  Ular  yordamida 
shamol  tezligining  1  soat  ichidagi  o‘rtacha  qiymati,  oniy  tezlikning  1  soat  ichidagi 
maksimal qiymati va 1 soat ichidagi o‘rtacha tezlikka mos keluvchi shamol yo‘nalishi 
aniqlanadi. 
Shamol 
tezligi 
datchiklarining 
konstruksiyasiga 
bog‘liq 
ravishda 
anemometrlarning quyidagi turlari ajratiladi: 
-
 
havo  oqimining  bosimini  qayd  etuvchi  plastinka  yoki  boshqa  shakldagi 
jism (flyuger, shamol o‘lchagich); 
-
 
shamol  ta’sirida  vertikal  o‘q  atrofida  aylanuvchi  bir  nechta  kosa  yoki 
parraklardan tashkil topgan tizim (rotoanemometrlar, parrakli anemometrlar) 
-
 
harorati  atrofdagi  havo  haroratidan  farq  qiluvchi  jismlar  (issiqlik 
anemometrlari).