Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

1.2-jadval. Nazariy zaxiralar bo‘yicha tiklanuvchi energiya manbalarining 
ko‘rsatkichlari. 
Potensiali 
Quyosh 
energiyasi 
Geotermal 
energiya 
Gidroenergiya 
Biomassa 
energiyasi 
SHamol 
energiyasi 
Valli 
potensial 
0,76 
99,24 
1,36∙10-4 
3,4∙10-5 
3,3∙10-5 
Texnik 
potensiali 
98,5 
- 
1,08 
0,14 
0,23 
Iqtisodiy 
potensial 
0,18 
- 
99,82 
- 
- 
 
Valli  resurs  yoki  boshqacha  aytganda,  nazariy  zaxiralar  bo‘yicha  qayta 
tiklanuvchi  energiya  manbalari  orasida,  geotermal  energiya  etakchi  hisoblanadi 
(1.12-rasm).  
 
 
1.12-rasm.
 Qayta tiklanuvchi energiya manbalari resurslari 
 

---

27 
 
 
Biroq  nisbatan  past  haroratlar  (70-80
0
S  gacha),  artezian  suvlarining  katta 
minerallanishi  va  chuqurligi  texnik  nuqtai  nazardan  ulardan  elektr  energiya  ishlab 
chiqarish  uchun  foydalanishni  qiyinlashtiradi.  Shuning  uchun,  agar  texnik  amalga 
oshiriladigan  potensiallarni  ko‘rib  chiqsak,  u  holda  quyosh  energiyasi  Yetakchi 
hisoblanadi.  Quyosh energiyasi  ishlab  chiqarilayotgan  energiyaning narxi esa  undan 
keng foydalanishni chegaralaydi. 
Shuning  uchun  tiklanuvchi  energiya  manbalarining  hamma  turlari  ichidan, 
iqtisodiy potensiali juda yuqori bo‘lgan va hozirgi vaqtda 14.4 mlrd kVt soatni tashqil 
etadigan gidroenergetika  amaliy  mazmun  kasb  etadi.  Hozirgi vaqtda 4 dan 6,5  mlrd 
kVt soatgacha ishlatiladi. Ishlatilmaydigan rezervlar kichik va o‘rta GESlar guruhiga 
kiritilib,  ular  nisbatan  kichik  bosimlari  bilan  tavsiflanadi  va  natijada  sug‘orish  va 
drenaj  kanallarini  o‘z  ichiga olib, butun suv oqimi  bo‘ylab  yo‘nalgan  kam  quvvatli 
gidroelektrostansiyalarga mo‘ljallangan. 
Energiya  resurslari  narxlarini  umumiy  oshirish  kichik  va  o‘rta  GESlar  elektr 
energiyasini raqobatbardoshligi uchun zamin yaratadi. Tajribalarning ko‘rsatishicha, 
mikroGESlarning  turli  ko‘rinishlari  (engli,  engsiz,  tirgakli  va  h.q.)dan  foydalanish 
samaradorligini  ko‘rsatadi.  Suv  oqimlari  energiyasidan  kompleksli  foydalanish 
mutloq energiya iste’mol qilish kattaligi bo‘yicha kam quvvatli, lekin ishlab chiqarish 
natijalari  bo‘yicha  juda  samarali  chiqarilgan  iste’molchilarni  energiya  bilan 
ta’minlash muammosini echishga yordam beradi. Bu avvalambor, aholi punktlari va 
haydaladigan  yaylovlarning  tog‘  oldi  tumanlaridagi  taalluqli.  Markazlashgan 
energiya  ta’minoti  tumanlarida,  lokal  avtonom  energiya  manbalaridan  foydalanish 
energetik bozorning raqobatchi muhitni yaratishiga imkon beradi. Kichik va o‘rta suv 
oqimlari  energiyasi  bilan  birga,  bunday  raqobatda  noan’anaviy  energiya  manbalari 
(shamol,  quyosh,  biogaz  energiyasi)  ham  qatnashishi  mumkin.  Dastlabki  hisoblar 
buyicha kichik va o‘rtacha suv oqimlari, mahalliy va noan’anaviy energiya manbalari 
potensiali mutloq qiymati bo‘yicha birlamchi energiyadan umumiy foydalanishdan 1 
dan 1,5% gacha tashkil etadi.  
 

---

28