Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti til va adabiyot ta

AJRATISH USULLARI

1. Gap bo‘laklarining tartibi o‘zgaradi, ajratilgan bo‘lak o‘z aniqlanmishidan keyin keladi.

Men yomondan ayrilib, yaxshini topganing qani? Bugun kun bo‘ladi, ravshan va bedog‘.

2.Ajratilgan bo‘lak boshqa bir bo‘lakning ma’nosini izohlamay, o‘zi ifodalagan bo‘lakninng ma’nosini ajratib, diqqatni o‘zi ifodalagan mazmunga jalb qilib keladi.

So‘ng qilichini mahkam ushlab, bukchayib, ohistagina yerga yeqildi.
Bu xil gap qurilmalarning o‘z egasi bo‘lsa, ergash gap sanaladi.

AJRATILGAN BO‘LAKLARDA TINISH BELGILARINING QO‘LLANISHI

1.Ajratilgan bo‘lak ikki tomondan vergul bilan ajratiladi: Bayroq, havo rang, mag‘rur xilpirab turar.

2.Ajratilgan aniqlovchilar aniqlanmishidan bevosita oldin kelgani uchun undan so‘ng to‘xtalish bo‘lmaydi, vergul qo‘yilmaydi. Fe’l bilan yonma-yon kelgan ravishdosh va ravishdosh qurilmalardan keyin ham tinish belgisi qo‘yilmaydi.

Kechagi, ya’ni urushdan oldingi hayotning naqadar maroqli ekanini... bilgandir. Salim otaning, mashhur dehqonning bu tashabbusi keng quloch yoydi. Kimdir mehmonlarni ancha yergacha kuzatib qo‘ydi.

3.Ajratilgan bo‘lak ya’ni, masalan kabi so‘zlar bilan bog‘lanishi mumkin. Bunda vergul ana shu so‘zlardan oldin qo‘yiladi.

4.Agar ajratilgan bo‘lak kengayib, uyushib gap oxirida kelsa, undan oldin tire qo‘yiladi.

Paxtakor o‘zbekman – zavardast, mag‘rur,

Sharqning mayog‘i deb atalur yurtim. (G‘.G‘)

5.Ajratilgan bo‘lak gap orasida kengayib yoki uyushib kelsa ham har ikki yoki bir tomoniga tire yoki vergul va tire qo‘yiladi: Ismi barlos – sodda, dilobar – ov va qush ilmining piridir.

GAP BO‘LAKLARI BILAN GRAMMATIK ALOQAGA KIRISHMAGAN SO‘ZLARDA TINISH BELGILARINING ISHLATILISHI

Gap bo‘laklari bilan grammatik aloqaga kirishmaydigan so‘zlarga undalmalar, kirish so‘z va kirish gaplar, ha va yo‘q so‘zlari va undovlar kiradi.

1.