Qattiq jismlar. Qattiq jismlarda atomlarning bog‘lanish turlari. Ion bog‘lanish. Kovalent bog‘lanish. Vodorod bog‘lanish. Metall bog‘lanish. Molekulyar

Kovalent bog‘lanish. Kovalent bog‘lanish atomlar orasidagi elektronlarning umumiylashganligidan hosil bo‘ladi, ya’ni elektronning butun kristallga tegishli bo‘lib umumiylashganligidan hosil bo‘ladi. Atomlar orasidagi elektronlar bulutining ustma-ust tushishi yadrolar orasidagi masofaning o‘zgarishi bilan tezda o‘zgaradi. Bu esa kovalent bog‘lanish kuchlari katta ekanligini ko‘rsatadi. Shuning uchun kovalent kristallar juda mustahkam bo‘lib, erish temperaturasi yuqori bo‘ladi. Kovalent kristallarga olmos, kremniy (Si), germaniy (Ge) misol bo‘lishi mumkin. Kovalent bog‘lanishni hosil qiladigan zaryad o‘zaro ta’sirlashuvchi atomlar orasida teng taqsimlanmaydi. Yoki ikkinchi atom elektronining birinchi atom atrofida bo‘lishligiga qaraganda, atomlardan birining elektroni ikkinchi atom atrofida nisbatan uzoq vaqt bo‘la oladi. Bunda esa har ikkala atom ham qisman ionlashgan bo‘ladi va ular orasida elektrostatik kuchlar paydo bo‘ladi. Atomlar orasidagi bog‘lanish esa qisman ionli, ya’ni aralash bo‘ladi. Shunday qilib, kovalent bog‘lanishdan aralash bog‘lanishga va ion bog‘lanishga uzluksiz ravishda o‘tish kuzatiladi. Bu bog‘lanishlar bir-biridan zaryadning umumiylashuvi bilan farq qiladi. Kovalent kristallarda gomeopolyar bog‘lanish bo‘ladi, ya’ni bunday bog‘lanish almashuvchi kuchlar orqali amalga oshadi. Kristall panjara tuzilishida tekshirilayotgan atomni o‘rab turgan yaqin atomlar soni elementning valentligiga teng bo‘ladi. Panjara atomlarining valent elektronlari umumiylashgan bo‘ladi. Kovalent kristallarga yuqori mustahkamlik, past temperaturalarda esa kuchsiz elektr o‘tkazuvchanlik xususiyatlari xosdir. Bunday kristallarda kristall panjaralarining bog‘lanish energiyasi taqriban 700-1200 kJ/mol bo‘ladi.