Qattiq jism kinematikasi

Qattiq jismning qo“zg’almas o“q atrofıdagi aylanma harakati deb, shunday harakatga aytiladiki, jismning kamida ikkita nuqtasining tezligi har doim nolga teng bo“lishi shart (3.4 — shakl). Shu qo“zg almas nuqtalarni A va B harflari bilan belgilasak, shu nuqtalardan o’tgan o’q jismning aylanish o”qi deb ataladi.

Qattiq jismning nuqtalari orasidagi masofalar harakat davomida o“zgarmay qolishligi sababli, aylanish o“qida yotuvchi barcha nuqtalar qo“zg“almas bo“ladilar. Aylanish o“qida yotmagan barcha nuqtalarning traektoriyalari aylanish o qiga perpendikular tekisliklarda joylashadi va markazlari aylanish o“qida joylashgan tegishli radiusli yoylardan iborat bo’ladi.

Aylanma harakat qilayotgan qattiq jismning holatini aniqlash uchun, aylanish o“qidan o“tuvchi ikkita tekislik tanlab olamiz: ulardan biri qo“zg“almas I — yarim tekislik, ikkinchisi jismning aylanish o“qini kesib o“tuvchi va jism bilan birgalikda aylanma harakat qiluvchi II — yarim tekislikdan iborat bo“lsin (3.4 — shakl).

U holda jismning ixtiyoriy holati, uning aylanma harakatida II — yarim tekislikning Az — o q atrofida burilishi natijasida qo zg“almas I — yarim tekislik bilan hosil qiladigan ‹p — burchak orqali aniqlanishi mumkin. Ushbu p

— burchakni jismning burilish burchagi deb ataladi. Agar

3. 
   ^{— shakl} aylanish o’qining musbat tomonidan qaraganimizda, II
   

yarim tekislik Az — o“q atrofida soat strelkasiga teskari tomonga aylansa, bunday harakat musbat aylanish burchagi deb ataladi, agar soat strelkasiga teskari tomonga burilsa manfiy burilish deb hisoblanish qabul qilingan.

Agar oldindan ta’kid1anmagan hollardan tashqari, har doim burilish burchagini faqat radianlarda o’lchash qabul qilingan. Aylanma harakatdagi jismning istalgan vaqtdagi holatini aniqlash uchun, burilish burchagi ‹p — ning vaqt f — ga bog“liq bo’lgan tenglamasi berilgan bo“lishi lozim, ya’ni

‹ = /(/) (3.2)

(3.2) tenglama, qattiq jismning qo”zg”almas o”q atrofıdagi aylanma