Qarshi muhandislik iqtisodiyot

Shudring nuqtasi usuli 
yoki gazlarning namligini kondensatsion usul 
bo‘yicha o‘lchash quyidagi bog‘lanishga asoslangan: 
44.1– rasm. Elektrpsixrometrning 
sxemasi

---

215 
t
P
P



. (44.4) 
bu yerda, Р
τ
— shudring nuqtasining τ - haroratida bug‘ning elastikligi, Pa; P
τ
—to‘yingan 
bug‘ning t haroratdagi elastikligi, Pa. 
Shunday qilib, shudring nuqtasini va tekshirilayotgan gazning haroratini 
bilsak, nisbiy namlikni aniqlash mumkin. Shudring nuqtasi usuli katta qulaylikka 
ega, chunki u namlikni gazning istalgan bosimi sharoitida o‘lchashga imkon beradi 
(10...15 mPa va undan ortiq). Bu usul bo‘yicha namlikni o‘lchash haroratni 
o‘lchashdan iborat. Shu usul bo‘yicha o‘lchash asbobining tuzilishi 44.2-rasmda
ko‘rsatilgan. 
Tekshirilayotgan gaz yoki havo kanal 1 orqali quvur 4 dan keladigan sovuq 
havo bilan sovitiladigan ko‘zgu 2 gacha keladi. Sezgir element ko‘zgucha sirtiga 
kichik inersiyali termojuft 3 o‘rnatilgan, unga millivoltmetr 6 ulangan. 
Ko‘zguchada shudring paydo bo‘lish payti fotorele sxemasi bo‘yicha ulangan 
fotoelement 8 yordamida qayd qilinadi va shu paytda kontaktlar 7 tutashib, 
millivoltmetr ulanadi hamda ko‘zgucha haroratini o‘lchaydi. Ayni bir vaqtda havo 
isitgich 5 ning elektr qizdirish elementi ulanadi, bu element ko‘zgucha qizib, 
ravshanlanguncha ulangan holda turadi. Ko‘zgucha sirtidagi shudring batamom 
bug‘langanda isitgich uziladi va ko‘zgucha isiydi. Shunday qilib, o‘lchash jarayoni 
takrorlanib turadi. 
44.2 – rasm
. 
Kondensatsion namlik o‘lchagichning tuzilish sxemasi.

---

216 
Bu asboblarning bir qancha tuzilishlari bor. Ular bir-biridan sezgir elementni 
sovitish, kondensatsiya paytini qayd etish, shudring paydo bo‘lish haroratini 
o‘lchash usullari bilan farq qiladi. Lekin deyarli barcha namlik o‘lchagichlar 
murakkab tuzilishga ega bo‘lib, ishlatishda katta malaka va e’tiborni talab qiladi. 
Shuning uchun bu asboblar boshqa usullarni qo‘llab bo‘lmagan hollardagina 
ishlatiladi.
NAZORAT SAVOLLARI 
1.Moddalarning namligini o‘lchash. 
2.Gazlarning namligini o‘lchash. 
3.Elektrpsixrometrning sxemasi
.
4.Kondensatsion namlik o‘lchagichning tuzilish sxemasi. 

---

217