Qarshi muhandislik iqtisodiyot

2.Termomagnitli gaz analizatorlari.
 
Gazlar orasida kislorod alohida paramagnetizm xususiyatiga ega. Kislorod 
magnit maydonga boshqa gazlarga nisbatan ko‘proq tortiladi. Uning bu xossasi 
murakkab gaz aralashmalaridagi kislorod konsentratsiyasini o‘lchashga imkon 
beradi 
Barcha (kislorodni tahlil qiladigan) magnitli gaz analizatorlari termomagnit 
va magnitomexanik asboblarga bo‘linadi. 
Kislorodning harorati o‘zgarganda uning magnit xossalarining o‘zgarish 
samaraiga asoslangan 
termomagnit
usuli keng tarqalgan. Bu usul termomagnit 
konveksiya hodisasiga asoslangan. Agar tok bilan qizdirilgan o‘tkazgich bir jinsli 
bo‘lmagan magnit maydonga o‘rnatilsa, gaz aralashmasining xossasi kamayadi, 
shu sababli o‘tkazgich atrofida magnit maydonning kuchli yerlaridan kuchsiz 
yerlariga tomon aralashmaning harakati boshlanadi. Haroratning ko‘tarilishi 
39.1 – rasm.Konduktometrik gaz analizatorining sxemasi.

---

190 
sababli gazning magnit xossasi kamayadi, natijada gaz aralashmasining ichki 
oqimi vujudga keladi. Bu oqimda qizigan gaz aralashmasi termomagnit konveksiya 
hodisasi sababli uzluksiz siqib chiqariladi. 39.2-rasmda termomagnit gaz 
analizatorining prinsipal sxemasi
келтирилган. 
Tekshirilayotgan gaz aralashmasining harorati issiqlik almashtirgich 1 
yordamida turg‘unlashadi. Aralashma sarfining doimiyligi o‘lchash o‘zgartkichi 2 
ni rotametr 3 orqali shuntlash yo‘li bilan ta’minlanadi. Shu sababli tizim 
kirishidagi gaz sarfining tebranishlari o‘zgartkichdan o‘tish tezligiga ta’sir 
qilmaydi, chunki a va b nuqtalar orasidagi bosimlar farqi doimiy bo‘lib qoladi. 
O‘zgartkichning gazli bo‘shlig‘i ko‘ndalang kanalli halqa kamera 4 shaklida 
diamagnit materialdan ishlanadi. Kanalning kirish qismi doimiy magnit maydon 
orasiga joylashadi, uning ichida esa Rt 3, Rt 4 ikki seksiyali platina chulg‘amlar 
o‘rnatiladi, bu chulg‘amlarning qarshiligi nomuvozanat ko‘prikning ikki yelkasini 
hosil qiladi. Agar boshlang‘ich aralashmada kislorod bo‘lmasa, ko‘ndalang 
kanalda harakat bo‘lmaydi. Aralashmada kislorod bo‘lsa, uning molekulalari 
magnit maydoniga yo‘nalib, kanalga tortiladi. Rt chulg‘amlar o‘lchash sxemasi 
manbaining toki ta’sirida 1OO...2OO°С gacha qizdirilgani sababli kanal 4 ga 
kelgan kislorod ham qiziy boshlaydi. Harorat ko‘tarilishi bilan magnitning 
kislorodga ta’siri kamayadi, shuning uchun gazning yangi qismi magnit maydon 
xududiga tortilib, qizigan kislorodni xalqa kameraga itaradi. 
Gazning hosil bo‘lgan konveksion oqimi issiqlikni asosan chulg‘amdan 
oladi, shuning uchun seksiyalar harorati har xil bo‘lib qoladi.
Rt 3 va Rt 4 qarshiliklarning tekshirilayotgan gaz konsentratsiyasiga 
mutanosib o‘zgarishi natijasida, ko‘prikning o‘lchash diagonalida nobalanslik 
39.2 – rasm
.