Qarshi muhandislik iqtisodiyot

2.2- rasm. Shkalalar: 
а
— to‘g‘ri chiziqli; б — yoysimon (yoy burchagi 180° gacha); в —yassi; г 
— yoysimon (yoy burchagi 180° dan yuqori), д — silindrsnmon. 
Agar shkala nol belgisiga ega bo‘lmasa, u nolsiz shkala deyiladi (masalan, 
ko‘rsatuvlar chegarasi 200 dan 400° С gacha bo‘lgan termometr). 
Ko‘rsatkichning vaziyati uning shkala boshidan chiziqli yoki burchakli siljishi 
bilan aniqlanadi. Kursatkich vaziyati bilan sanoq orasidagi bog‘lanish shkala 
xarakteristikasi deyiladi. Ko‘rsatkichi burchakli siljiydigan asboblarning shkala 
xarakteristikasi quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: 

---

12 
= ( )
 , 
 
 
 
 
 
(2.1) 
bunda 
φ 
— ko‘rsatkichning shkala boshidan , burilish burchagi. 
To‘g‘ri chiziqli shkalali asboblar uchun 
= ( )
 ,
 
 
 
 
(2.2) 
bunda
 L
— ko‘rsatkichning shkala boshidan chiziqli siljishi. 
2.3-rasmda shkalali sanoq qurilmalari sxematik ko‘rsatilgan. 
Qayd 
qiluvchi 
o‘lchov 
asboblari 
qog‘oz 
lentalarga 
yoki 
diskka 
o‘lchanayotgan kattalikning hozirgi qiymatini vaqt bo‘yicha avtomatik yozib 
beruvchi moslama bilan ta’minlanadi. Bir holda qog‘oz lentada (diskda) uzluksiz 
chiziq pero bilan chiziladi, boshqa holda lentada davriy ravishda sanoqlarning sonli 
qiymatlari chop etiladi. Bitta qog‘oz lentada bir necha egri chiziq yozilishi 
(chizilishi) mumkin. Bu holda o‘lchov asbobining ichiga avtomatik uzgich-ulagich 
o‘rnatiladi, u o‘lchovning bir necha nuqtalarida joylashgan birlamchi 
o‘zgartkichlardan birini o‘lchov sistemasiga navbat bilan ulaydi.