Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

 
 
Mashg‘ulot mazmuni: 
Gavda bo‘shlig‘i. Gavda bo’shlig‘ida joylashgan 
organlarning tuzilishi va ularning bajaradigan ish funksiyalari bilan tanishish. 
Ishni bajarish tartibi: 
Yorilgan suvarak yoki ishchi asalarining nafas olish 
sistemasi , ovqat hazm qilish organlari kuzatiladi. Hashorot tanasi og‘iz 
bo‘shlig‘idan boshlanganligini ko‘ramiz, qizilo‘ngach kengayib, noksimon 
shakldagi katta jig‘ildon hosil qiladi. 
Ovqat hazm qilish sistemasining kuzatilgan bu bo‘laklari oldingi ichakka 
kiradi. Muskulli oshqozondan so‘ng ingichka uzun nay shaklidagi ovqat hazm 
qilish joyi, ya’ni oshqozon keladi. Oshqozon chegarasiga joylashgan kalta
naychalardan oshqozonning sekret chiqarish va so‘rish sathini kengaytiradigan 
pilorik o‘simtalarni ko‘riladi. 
Gavdasi yorib ochilgan hasharotning ovqat hazm qilish, nafas olish, qon 
aylanish sistemasiga kirgan organlari qisqich va preporaval ignalar bilan (kosacha 
petrida) olib tashlanadi. So‘ngra hasharotning ko‘krak va qorin tomonidan 
joylashgan asab tugunlari lupa, yoki binokulyar orqali topiladi. Ko‘krakdagi 2 juft 
tugunning shakli, rangiga e’tibor beriladi.
Hasharotlarning hid bilish organi – mo‘ylov va undagi hid bilish
o‘yiqchalaridir. Mo‘ylovning hid bilish o‘yiqchasini o‘rganish uchun 
xushsizlantirilgan suvarak yoki asalarilarning mo‘ylovi qaychi bilan qirqib olinib 
uni buyum oynasiga qo‘yiladi. Ustki tomonidan yopgich oyna bilan yopiladi. 
Hasharotlarning qon aylanish sistemasi tuzilishi bo‘yicha nazariy bilimlarni 
aniqlash. Hasharotning qon aylanish sistemasiga kirgan organlarni o‘rganish, 
gemolimfa tuzilishni o‘rganish va hasharotlarda qon aylanish kuzatish. 
Jinsiy sistemaning ayrim qismlarini ko‘rish uchun to‘g‘ri ichak, orqa ichak 
chiqaruv teshigidan kesiladi va u olib tashlanadi. Yog‘ tanachalaridan hamda 
traxeya naychalaridan tozalanadi va suv bilan yuviladi. 

---

~ 17 ~ 
A-orqa tomoni va B-yon tomonidan ko‘rinishi: 1,2-so‘lak bezlari va ularning xaltasi; 3-
jig‘ildon; 4-oshqozon; 5-o‘rta ichak; 6-malpigi naylari; 7-orqa ichak; 8,9-traxeya sistemasi 
naychalari; 10-qorin nerv zanjiri; 11-urug‘don; 12-qo‘shimcha bez; 13-yurak; 14-bosh 
miya; 15-simpatik nerv sistemasi; 16-pilorik o‘simtalar. 
Erkak suvarakning qorin bo‘shlig‘ining 7 va 8 bo‘g‘imlarida ikki yonida 
joylashadigan ikkita urug‘donni ko‘rasiz. Urg‘ochi suvarakda bir juft tuxumdonni 
ko‘rish mumkin. Tuxumdonning har qaysisida 8 – dona tuxum naychalarini ko‘rish 
va ularni topish mumkin.