Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

No‘xatning zang kasalligi – Uromeses pis.
Kasallik hamma viloyatlarda 
tarqalgan. Poya va bargda och qo‘ng‘ir rangli dog‘lar uchraydi. O‘suv davri 
davomida uredosporalar ishtirokida tarqaladi. O‘simlik qoldiqlarida teleydosporalar 
xolida saqlanadi.O‘simlik batamom qurimaydi xosildorlik 25-30% ga kamayadi. 

---

~ 74 ~ 
Kasallik qo’zg’otuvchisi speragoniy va etsidey stadiyalarini orliq xo’jayin formasi 
sutlamada o‘tadi . 
Chang qora kuya
 – Ustilago tritici jens
Yetkazilgan 
zararni 
tashqi 
ko‘rinishi, 
zararlanish 
darajasi 
va 
xlamidosporalarning hosil bo‘lish xarakteriga qarab g‘allagullilarning qorakuya 
kasalligi bir necha xilga bo‘linadi: 
1.
Chang qorakuya.
Bu kasallikda g‘allagullilarning ro‘vagi yoki boshog‘i 
butunlay qora changga aylanib, har tomonga to‘zib ketadi. 
2.
Qattiq qorakuya – Tilletia tritici wint
. Bu kasallikda donning faqat mag‘zi 
qora changga aylanadi, don po‘sti esa saqlanib qoladi. Shuning uchun qora chang 
zararlangan donning po‘sti yorilganda tashqariga chiqadi. 
3.
Poya qorakuyasi – Urocystis triticis Ko”rn
. Bunda g‘allagullilar poyasi 
yoriladi, undan qora chang chiqadi. 
4
. Pufakchali qorakuya – Ustilago zea (maudis) Vng
. Qorakuya 
kasalligining bu xilida g‘allagulli o‘simliklarning har xil organlarida changga 
to‘lgan oq-kulrang tusli pufakcha holida paydo bo‘ladi. Zamburug’ yasmiqchalari
31-rasm. Chang qorakuya kasalligi 32-rasm. Qattiq qorakuya kasalligi
uzunchoq bo’lib , yorilgan epidermis to’qima ostidan ko’rinib turadi. Donlilar poya 
kuya kasalligida poya to’qimasi ham zararlansa, chiziqli zangda esa faqatgina 
qoplovchi to’qima zararlanadi. Oraliq xo’jayin zirkda esa barg ostki tomonida 
joylashgan etsidiosporalar ko’rinadi spermagoniylar esa – barg yuzasida qora nuqta 
shaklida joylashadi . Mikroskopda ko’rish uchun namuna zararlangan to’qimada 

---

~ 75 ~ 
kesish pichog’i yoki nina yordamida qora nuqtasimon sporalar tomchi suvga 
aralashtirilib qaralgand 2 xil: bir hujayrali uredo va ikki hujayrali teleytosporalar 
ko’rinadi.