Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

 
12.3.Fil’tirlar tuzilishi 
Fil‘tirlar tayyorlanishiga qarab ikki guruhga ajratiladi: 
1)Avval tayyorlanib keyin quduqqa tushiriluvchi fil‘tirlar. 
2)Quduqqa tushirilib keyin tayyorlanadigan fil‘tirlar. 
Birinchi    guruh    fil‘tirlarining    eng    oddiysi,    bu    oddiy    mustahkamlovchi  
quvurlarda   shaxmat  tartibida  diametri  1,6 dan  1,9mm  gacha  bo‘lgan  teshiklar  
teshib  hosil  qilingan  fil‘tirlar  hisoblanadi. Bunday  fil‘tirlar  yuqori  o‘tkazuvchan  
bo‘lib,    qum    zarrachalarining    quduqqa    kirib    kelishiga    to‘sqinlik    qilmaydi. 
Tayyorlanishi  arzon  va  o‘tkazuvchanligi  yuqori  bo‘lgan  bunday  oddiy  fil‘tirlar  
qattiq  tog‘  jinslaridan tashkil topgan  konlar uchun qo‘l keladi. Emiriluvchan tog‘ 
jinslaridan  tuzilgan  maxsuldor  qatlam  uchun  ariqchali  teshik  hosil  qilib  yasalgan 
fil‘tirlarni  qo‘llash  yaxshi  samara  beradi.  Bunday  fil‘tirlar  ma‘lum  miqdorda  qum 

---

zarrachalarini  o‘tkazib  qolgan  qismini  fil‘tir  ortida  ushlab  qoladi  va  fil‘tir  ortidan 
diametri katta bo‘lgan qumlar ikkinchi qumli fil‘tir hosil qiladi. 
      Filtirlar tuzilish jihatidan ikki turga bo‘linadi: 
1)Ariqchali  teshik  hosil  qilgan  quvurlar,  bu  ariqchali  teshiklar  quvurining 
uzunligi yoki ko‘ndalangiga hosil qilingan bo‘lishi mumkin. 
2)Himoya  setkasi  o‘rnatilgan  yoki  maxsus  simlar  bilan  o‘ralgan  teshiklar 
hosil qilingan quvurlar. 
Ariqchali fil‘tirlardan tashqari, qimmat va kam qo‘llaniladigan toshli fil‘tirlar 
turi ham mavjud. Toshli fil‘tirlar tuzilishining har-xilligiga qaramasdan uni ikki turga 
ajratish  mumkin:  1)  Fil‘tir  quduqqa  tushirilib  toshni  keyin  joylashtirish.  2)Fil‘tir 
yuqorida toshlar bilan tayyorlanib keyin quduqqa tushiriladi. 
Fil‘tirlarda  ishlatiladigan  toshlar  shar  shaklida  bo‘lishi  kerak  va  u  juda 
mustahkam  emirilmasligi  shart.  Kvars  toshlarini  qo‘llash  juda  samaralidir. 
d
gr
/d
qum
<12 bo‘lishi kerak. Bu ko‘rsatkichni 6 dan 8 gacha oralig‘ida tanlash yaxshi 
samara  beradi.  Fil‘tirlar  qalinligi  tosh  diametridan  5  marta  katta  bo‘lib,  uning 
o‘tkazuvchanligi  qatlam  qumlari  o‘tkazuvchanligidan  30  marta  ortiq  bo‘ladi. 
Toshlarni o‘lchamiga qarab, tashqi va ichki kojuxlarda uzunligi 25-35 mm, eni 1,5-
2,2  mm  bo‘lgan  to‘rt  qator  teshiklar  hosil  qilinib,  tashqi  va  ichki  kojuxlar  bir-biri 
bilan payvandlangan bo‘ladi. Fil‘tirning birinchi tushirilgan qismining uchiga yopiq 
chugunli yunaltiruvchi bo‘ladi. Yuqori qismiga esa ishlatuvchi quvurni ulash uchun 
o‘tkazuvchi  ulangan bo‘ladi. 
Yuqorida  aytib  o‘tilgan  toshli  fil‘tirdan  tashqari    quduq  tubiga  qumni 
zichlantirilgan  fil‘tirlar  ham  qo‘llaniladi.  Bunda  boshqa  fil‘tirlardan  farqi  teshilgan 
tizma  ortiga  katta  zarrachali  kvars  toshlari  (joylashtirilgan)  to‘ldirilib  fil‘tir  hosil 
qilinadi. Fil‘tirni o‘rnatishdan oldin tizimda 1m ga 20 tadan teshik teshiladi. Bunda 
qum qatlamni gidravlik yorish uskunalari yordamida zichlanadi.