Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz olishning texnologiyasi va texnikasi»

 
12.2.Quduq  tubi  jixozlari. 
 
Maxsuldor    qatlamning    ochilish    chuqurligi      quduqning    tuzulmada  
joylashishiga  bog‘liq.  4-rasmdan  ma‘lumki  1-quduqdan  neft  olib  bo‘lmaydi,  bu 
quduq  suvli  hududda  joylashgan.  2-quduqni  yana  cho‘qurroq  qazib  bo‘lmaydi, 
chunki  suvli  hududga  kirib  qolishi  mumkin.  Tuzilmada  eng  yaxshi  hududda 
joylashgan quduq 3-quduq hisoblanadi. Chunki pastki suvlari yo‘q, to‘liq qatlamni 
ochish  mumkin,  hatto  bir  necha  metr  pastroqqa    ham  tushirish  mumkin. 
Maxsuldor bo‘lmagan qatlamga tushmagan chuqurlikni zumpf deb atash mumkin. 
Quduq devorlaridan tushgan tog‘ jinslari va gaz bilan aralashib chiqayotgan qum 
zarrachalari tushib yigiladi. Zumpf qachon neft og‘irlik kuchi ta‘sirida qatlamdan 
quduqqa  tomon  oqqanda  kerak  bo‘ladi.  12.1-quduq  gaz  duppisiga  tushgan  uni 
ishlatmay to‘xtatib qo‘yish ham mumkin, neft qatlamga tushush uchun yana qazib 
gaz  qatlamini yopib qo‘yish ham mumkin.  
 
12.1-rasm.Antiklinal tuzilmada quduqlarning joylashish tarxi 
Agar  maxsuldor  qatlam  mustahkam,  o‘pirilmaydigan  (ohaktosh,  qumtosh) 
tog‘  jinslaridan  tuzilgan  bo‘lsa,  maxsuldor  qatlam  ochiq  holatda  qoldiriladi.  (12.2-
rasm a)  
12.2-rasm  b)da  yanada  yaxshiroq  quduq  konstruksiyasi  keltirilgan,  bunda 
ishlatuvchi  quvurlar  tizmasi  maxsuldor  qatlamning  yuqori  chegarasigacha  tushirilib 
sementlanadi.  Maxsuldor  qatlamni  to‘sish  uchun  oldindan  teshiklar  hosil  qilingan 
«dumcha»  tushuriladi.  «Dumcha»ning  yuqori  qismi  ishlatish  quvurlar  tizmasiga 
sal‘niklar yordamida mahkamlanadi. 
Quduq  tuzilishini  soddalashtirish  uchun  bir  qator  tizma  tushirilib  maxsuldor 
qatlam 
sementlanmasdan 
yuqori 
qismi 
manjetli 
sementlangan 
tuzilishi 
qo‘llaniladi.(12.2-rasm.v)   

---

Emiriluvchan  tog‘  jinslaridan  tuzilgan  maxsuldor  qatlam  to‘liq  quvur  bilan 
berkitilib  sementlangan  bo‘lib,  neft  qatlamdan  quduqqa  sizib  kirishi  uchun  teshik 
hosil qilingan bo‘ladi.  
Quduqqa  tushirilgan  oxirgi  tizma  ishlatish  quvurlari  tizmasi  deb  ataladi,  uni 
quduq ustidan quduq tubigacha yoki maxsuldor qatlamni to‘sib turishi uchun quduq 
tubidan  suvni  to‘sib  turuvchi  tizmaning  boshmog‘igacha  tushirilishi  mumkin. 
Quduqqa tushirilgan bu qismni  «dumcha»  deb  atashimiz  ham    mumkin.  Maxsuldor 
qatlamga  qarshi  turgan  quvurlar  tizmasida  teshiklar  hosil  qilinadi  va  ularni  fil‘trlar 
deb  ataladi.  Fil‘trning  vazifasi  quduq  devorini  o‘pirilishdan  saqlash  va  qatlamdan 
maxsulotni  quduqqa  tushishini  ta‘minlashdan  iborat.  Quduq  tubi  tuzilishi  va 
konstruksiyasi  har-  xil  bo‘lgan  quduqlar  mavjud.  12.2-  rasm.g)da  tasvirlangan 
tuzilishli  quduq  eng  ko‘p  tarqalgan  turlardan  hisoblanadi.  Quduqqa  bir  vaqtda  suv 
to‘suvchi  va  ishlatuvchi  bitta  tizma  maxsuldor  qatlam  tubigacha  tushirilib 
semonlanadi.  Maxsuldor  qatlam  semonlangandan  keyin  tizma  teshiladi.  Sement 
qotgandan  keyin  uni  teshish  natijasida  ochiq  holatdagidek  sizish  kuzatilmaydi. 
Sizishni  yaxshilash  uchun  ko‘proq  teshik  hosil  qilinsa,  tizmaning  mustahkamligiga 
ta‘sir qiladi. 
 
12.2-rasm. Neft qudug‘i tuzilishi.