Qarshi kurashning

Dunyoviy davlat va din. 
M ustaqillik ijtimoiy hayotning barcha 
sohalarida, jum ladan, m a’naviy hayotdagi yangilanish jarayonini, 
tub o ‘zgarishlar davrini boshlab berdi. Dinga bo‘lgan munosabat tubdan
7

---

o ‘zgardi: sobiq sovet tizimining dinga ateistik hujumkorlik siyosatiga 
barham berildi, vijdon erkinligi qonun orqali kafolatlandi.
D in va dunyoviy davlat orasidagi munosabat haqida gap ketar ekan, 
eng aw alo, dinning davlatdan ajratilishi tam oyilini uning asosini 
ta ’kidlash zarur. Bu haqda Konstitutsiyamizning 61-moddasida shun­
day deyiladi: «Diniy tashkilotlar va birlashm alar davlatdan ajratilgan 
ham da qonun oldida tengdirlar. Davlat diniy birlashmalaming faoliya- 
tiga aralashmaydi»1
M azkur m oddada m uhim qoidalar m ustahkam qo‘yilgan. A w alo 
diniy tashkilotlar qaysi konfessiyaga taalluqliligidan qat’i nazar, bir 
xil huquqiy m aydonda faoliyat olib boradilar. Bugungi kunda 
respublikamizda 15 ta noislomiy konfessiyaga mansub 186 ta tashkilot 
em in-erkin faoliyat olib borayotgani ham buning amaliy ifodasidir. 
Qolaversa, diniy birlashm alar faoliyatini tashkil etish ularning ichki 
ishi hisoblanadi va davlat nazoratidan xolidir.
Shu bilan birga, diniy tashkilotlar davlatdan ajratilgan b o ‘lsa-da, 
bu dinning jam iyatdan ajratilganini anglatmasligini ta ’kidlash zarur. 
Zero, biror dinga e’tiqod qiluvchi fuqarolar ham jam iyatning tarkibiy 
qismi va shu sababli din fuqarolik jamiyatida o ‘z mavqeiga ega bo‘ladi.
D in va jamiyat hayotidagi dialektik aloqadorlikdan din va dunyoviy 
davlat munosabatini belgilab beruvchi boshqa bir tamoyil — din sohasida 
kechayotgan o'zgarishlarni xolis va ilmiy o'rganish, bashorat qilish va 
shundan kelib chiqib, ijobiy jarayonlar rivojiga yanada kengroq 
imkoniyat yaratish, salbiy holatlarning oldini olishdir.
Davlatning dinga bo‘lgan munosabatini ifodalovchi boshqa bir tamoyil 
shundan iboratki, davlat dinni xalq m a’naviyatining uzviy qismi sifatida 
tan oladi. Shundan kelib chiqib, uning rivoji uchun tegishli shart-sharoit 
yaratishga harakat qiladi.
l.A.Karimovning Oliy Majlisning o ‘n to‘rtinchi sessiyasida so‘zlagan 
nutqida bu tamoyil o'zining yorqin ifodasini topgan: «Mamlakatimizni 
demokratik tamoyiliar, ilm-fan yutuqlari, yuksak texnologiyalar asosida 
m odernizatsiya qilish bilan birga, m uqaddas dinim izni, milliy o ‘zli- 
gimizni asrab-avaylab yashashni maqsad qilib qo‘yganmiz»2. Bu fikrlar 
hayotiy voqelikka aylanmoqda.
Dunyoviy davlatning dinga b o ‘lgan m unosabatida dindorlarning 
huquqiy maqomi va davlat tomonidan o'tkazilayotgan tadbirlarda diniy 
konfessiyalar haqidagi qonunlarning hayotga tatbiq etilishidek ikki 
m uhim jihat ham bor.
'