Qarshi davlat universiteti roman german filologiyasi roman-german tillari kafedrasi

haben  va  sein"  fe‘llari  yordamchi  fe‘llarning  asosini  tashkil  qiladi.  "Haben "va 

"sein" fe‘llari hozirgi zamonda mustaqil qo‘llanishi mumkin. "Haben" fe‘li gapda 

fe‘l kesim bo‘lib keladi va o‘zidan keyin to‘ldiruvchini hammavaqt noaniq artikl 

bilan  tushum  kelishigida  turishini  talab  etadi.  Bu  fe‘l  o‘zbek  tiliga  "Bor,  ega 

bo‘lmoq"  so‘zlariga  to‘g‘ri  keladi.  Masalan:  Ich  habe  einen  Kugelschreiber  - 

Mening ruchkam bor. 

"Sein" fe‘li esa gapda doim ot kesimning bir qismi bo‘lib keladi. O‘zbek tiliga 

mustaqil  so‘z  sifatida  tarjima  qilinmaydi.  U  o‘zbek  tilidagi  ot  kesimning 

qo‘shimchalari  bo‘lmish  "-man,  -san,  -miz,  -siz,  -dir"  qo‘shimchalariga  to‘g‘ri 

keladi.  Ushbu  yordamchi  fe‘llar  nemis  tili  fe‘l  zamonlarining  aktiv  va  passiv 

shakllarini yasashda asosiy ahamiyat kasb etadi. 

Bundan  tashqari  fe‘l  so‘z  turkumida  kuchli  va  kuchsiz  yasalishi,  ajraladigan 

va ajralmaydigan old qo‘shimchali fe‘llar, "sich" o‘zlik fe‘llari, fe‘llarning buyruq 

---

 

 

shakllari  va  ularning  yasalishi,  fe‘lning  asosiy  shakllari,  fe‘lning  noaniq  shakllari 

kabi  

 

                                                

bir-  biri  bilan  uzviy  bog‘langan  bogliqliklari  mavjud.  Eng  asosiy  jihati  shundan 

iboratki, hozirgi nemis tili fe‘lning uch xil tasniflanishi, ya‘ni morfologik, sintaktik 

va  semantik  jihatdan  tadqiq  etib  o‘rganilishi  ushbu  so‘z  turkumining  naqadar 

murakkab  va  serqirraligidan  dalolat  beradi.  Nemis  tili  fe‘l  so‘z  turkumining 

morfologik,  sintaktik  va  semantik  jihatdan  tasniflab  o‘rganish  ushbu  so‘z 

turkumining  keng  qamrovda  tadqiq  etishda  asosiy  ahamiyat  kasb  etadi.  Bular 

orasida  fe‘lning  morfologik  jihatdan  tadqiq  etib  o‘rganilishi  juda  muhimdir. 

Morfologik  jihatdan fe‘llar  quyidagi turlarga  bo‘lib  o‘rganiladi:1.Starken Verben-

kuchli 

fe‘lllar;2.Die  schwachen  Verben-kuchsiz  fe‘lllar;  3.Die  Verben 

präteritopräsentia  4.Die  unregelmäßigen  Verben-nomuntazam  fe‘llar,  ya‘ni  doimiy 

emas. Endi ushbu bo‘limlarning har birini alohida qarab chiqaylik.