Qarshi davlat universiteti pedagogika kafedrasi

2. XALQARO BAHOLASH DASTURLARI

Dunyo ta’lim tizimida tan olingan va juda ko‘plab mamlakatlarda joriy etilgan xalqaro baholash dasturlari quyidagilar:
The Programme for International Student Assessment (PISA)

• 
  15 yoshli o‘quvchilarning o‘qish, matematika va tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini baholash;
  

Progress in International Reading and Literacy Study (PIRLS)

• 
  boshlang‘ich 4-sinf o‘quvchilarining matnni o‘qish va tushunish darajasini baholash;
  

Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS)

• 
  4 va 8-sinf o‘quvchilarining matematika va tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan o‘zlashtirish darajasini baholash;
  

The Teaching and Learning International Survey (TALIS)

• 
  rahbar va pedagog kadrlarning umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida o‘qitish va ta’lim olish muhitini hamda o‘qituvchilarning ish sharoitlarini o‘rganish uchun.
  

PISA xalqaro tadqiqoti
PISA (Programme for International Student Assessment) 15 yoshli o‘quvchilarning savodxonligi va kompetensiyasini baholovchi xalqaro dastur bo‘lib, Xalqaro Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish tashkiloti tomonidan har uch yilda bir marta o‘tkaziladi.
PISA tadqiqotlarida o‘quvchilarning alohida fanlardan bilimi tekshirilmaydi, balki hayotda zarur bo‘ladigan bilim va malakalarining holati o‘rganiladi, shuningdek, o‘quvchilarning fanlararo kompetentligi baholanadi. PISAtadqiqotlari uchta yo‘nalishda olib boriladi: o‘qish savodxonligi, matematik savodxonlik, tabiiy fanlardan savodxonlik, 1000 ballik tizimda baholanadi. Tadqiqotlar uch yillik siklda o‘tkaziladi. Har qaysi siklda yuqorida qayd etilgan uchta yo‘nalishdan bittasiga asosiy e’tibor qaratiladi. Mamalakatlar ta’lim tizimida muayyan yo‘nalishdagi o‘zgarishlar atroflicha tahlil qilinadi.

ўқиш саводхонлиги	математик саводхонлик	табиий фанлардан саводхонлик
2000	2003	2006
2009	2012	2015
2018	2021	2024 ва ҳ.к.

Ushbu xalqaro dastur 1997 yili ishlab chiqilib, 2000 yilda ilk marotaba amaliyotda qo‘llangan. Dastur ko‘magida turli davlatlar ta’lim tizimidagi o‘zgarishlar aniqlanadi, solishtiriladi, baholab boriladi. Bu tadqiqotlarning natijasi dunyo bo‘yicha katta qiziqish bilan kuzatib kelinadi. Shu bois yildan-yilga uning ahamiyati va qamrovi oshib boryapti. Misol uchun, 2000 yilda dastur testlarida 32 davlatdan 265000 nafar o‘quvchi ishtirok etgan bo‘lsa, 2018 yilda bu ko‘rsatkich 2 barobarga oshishi, ya’ni 78 davlatdan 540000 nafardan ziyod o‘quvchi qatnashishi kutilgan edi.
PISA topshiriqlari komyuterda bajariladi. Test topshiriqlari tayyor javobli bo‘lib, ulardan to‘g‘risi tanlanadi. Shuningdek, javobsiz testlar ham bo‘ladi. Bularga o‘quvchi to‘liq yoki qisqa javob berishi so‘raladi. Ayrim test topshiriqlari bitta hayotiy vaziyatga oid, biroq turli qiyinlik darajasidagi test savollaridan iborat bo‘ladi. Testlar bir necha variantda tuziladi. Ba’zi testlar ayrim variantlarda takrorlanishi mumkin.
Shuningdek, tadqiqotda o‘quvchilar o‘zi va maktab direktorlari o‘z maktablari haqidagi ma’lumotlarni so‘rovnomaga yozishadi. To‘plangan ma’lumotlar ta’lim natijasiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlashga yordam beradi.