Qarshi davlat universiteti pedagogika kafedrasi

B u-barcha o‘rganuvchilarni teng xuquq asosida ular qobiliyatlimi yoki qobiliyatsizmi birgalikda maktabgacha ta’lim muassasalarida, maktablarda va barcha ta’lim muaassasalarida birgalikda ta’lim olishni anglatadi. Inklyuziv ta’lim bu - hamma o‘qiy oladigan maktablarda bolalarni tengdoshlari bilan maxsus ta’lim ehtiyojlariga qaramasdan birgalikda o‘qitish jarayonidir . Shunga qaramasdan maktablarda shu kabi bolalarni birgalikda o‘qitish masalasi xali ham turli xil milliy va xalqaro forumlarda katta bahs va munozaralarga sabab bo‘lib kelayotgan muammodir. Inklyuziv xali ham qizg‘in bahslarga sabab bo‘ladigan qiyin va ziddiyatli muammoligicha qolib kelyapti. Inklyuziv tushunchasi haqida juda katta noaniqliklar mavjud. Qayerda siyosat va amaliyot birinchi bo‘lishi haqida so‘z yurituvchi ishonarli faktni ta’minlab beruvchi ilmiy asosni topish qiyin. Bu yo‘lda ba’zi bir maktablar darsga qatnasha olmasliklari ularning umumiy natijalariga yomon ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan o‘quvchilarni saqlab qolishga norozilik bildirishyapti. Bir biridan farq qiluvchi ehtiyojlarga nisbatan ta’limda o‘sib kelayotgan xarakat mavjud va bu xarakat inklyuziv ta’lim falsafasi bilan mos tushmaydiganga o‘xshayapti.


Maxsus extiyojlari bor talabalar uchun Inklyuziv ta’limning foydalari
Maxsus ta’limga extiyoj (MTE)ga ega talabalar uchun Inklyuziv ta’limning foydalari quyidagilardan iborat:
- Biron nuqsoni bor talabalarning ta’lim dargohidagi vaqtini sinfdosh(kursdosh)lari bilan o‘tkazishi ularni ko‘plab ijtimoiy munosabatlarga kirishishini ta’minlaydi;
- maxsus ta’lim extiyojlariga ega bolalarning mos xulq-atvor modellari mavjud. Ular bemalol MTEsiz talabalarning ijtimoiy qabul qilingan xulq-atvor normalarini kuzata oladilar va taqlid qila oladilar;
- o‘qituvchilar tez-tez MTEga ega talabalar uchun yuqori ijro standartlarini rivojlantirib turishadi;
- ham umumiy, ham maxsus ta’lim beruvchilar hamma sohalarda talabalardan munosib xatti-xarakat kutishadi;
- MTEga ega talabalar yoshga va hech qachon o‘quv rejasiga kiritilmaydigan ajratilgan sohadagi akademik mundarijaning vazifaviy komponentlari, masalan, ilm-fan, ijtimoiy ta’lim sohalari va boshqalarga qarab o‘qitiladi;
-qo‘shimcha mashg‘ulotlarga qatnash MTEga ega talabalarning hayotlari davomida umumlashgan sohalarning har birida o‘zini ko‘rsata olish qobiliyatini oshiradi (Rayndek va Alper, 1996).