Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet183/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

Namuna: U. . .boshqalardan keyin kelgan edi. kelgan edi -fe’l, о‘tgan zamon fe’li, uzoqо‘tgan zamon 
fe’li, forma yasovchisi -gan edi. "Edi"dagi -di ayni zamonda 3- shaxs birlikda. U о‘zini kamtar ... tutdi.  
Bu  gapdagi  "tutdi"  fe’li  о‘tgan  zamon  fe’li  formasida,  aniqladi  yaqin  о‘tgan  fe’li  formasida.  Chunki 
yaqin  о‘tgan  zamon  fe’li  formasi  -di  forma  yasovchisi  bilan  yasaladi.  Ayni  zamonda  xuddi  shuning 
о‘zi SH-shaxs birlikdagi tuslovchi affiks vazifasini ham bajargan.  
219-mashq.  Talabga  kо‘ra^  berilgan  gaplar  tarkibidagi  о‘tgan  zamon  hikoya,  о‘tgan  zamon  davom, 
о‘tgan zamon maqsad fe’llarini aniqlab, ajratib yozish lozim. 
Namuna:  Zо‘r  bir  mardlik  qilibsan,  lekin  bekor  qilibsan  gapidasi  fe’llari  о‘tgan  zamon  hikoya 
formasidir. Chunki bu fe’l formasi fe’l о‘zagiga -b (-ib) forma yasovchisini biriktirish va undan keyin 
zaruriy  shaxs-son  (2-shaxs  birlik)  affiksi -"san"ni  qо‘shish  bilan  yasalgan. 8-  gapdagi  quvonar  edilar 
fe’li  о‘tgan  zamon  davom  fe’li  formasidir.  Chunky  о‘tgan  zamon  davom  fe’li  fe’l  о‘zagiga  -r  (-ar) 
forma  yasovchisini  shundan  keyin  tuslovchi  affiksni  yoki  fe’l  negizida  -r  (-ar)  forma  yasovchisini 
undan  keyin  esa  tо‘liqsiz  fe’lni,  oxirida  zaruriy  tuslovchi  affiksni  biriktirish  bilan  yuzaga  keladi.  1-
gapdagi qabul ettirmoqchi bо‘ldi fe’li о‘tgan zamon maqsad fe’li formasidadir.  
Chunki о‘tgan zamon maqsad fe’li formasi fe’l negiziga -moqchi edi, - moqchibо‘ldi kabi formalarda 
fe’l  negiziga qо‘shilib  yasaladi  va  niyat qilingan, ammo amalga oshmagan  ish- xarakatni  ifodalaydi. 
Shu  mashqlar  goh  doskada,  goh  har  bir  talabani  mustaqil  ishlatish  asosida  bajartiriladi.  Qoidalar, 
forma  yasovchilar  eslatib,  sо‘rab  boriladi.  Kartochka  tarqatish  asosida  mustaqil  ishlatib  har  bir 
talabaning shu haqdagi bilim va kо‘nikmaga qanchalik darajaga ega bо‘lganligi aniqlanadi. О‘qituvchi 
yana  bir  bor,  bu  fe’lning  qoidasi,  forma  yasalishi,  tuslanishini  misollar  asosida  qisqa  tushuntirib, 
xulosalaydi. Reyting ballarini e’lon qiladi. 
Uyga vazifa qilib 220-mashqni bajarishni topshiradi.  
ADABIYOTLAR: 
1. SH.Shoabdurahmonov  va  b. Hozirgi о‘zbek adabiy tili, Toshkent, "О‘qituvchi" ,1980,    352-260- 
betlar. 
2. M.Mirzayev va b. О‘zbek tili
(
 Toshkent, "О‘qituvchi",1978, 13^2-135-betlar. 
3. A.Hojiyev, A.Sulaymonov. Fe’l zamonlari, Toshkent, 
,:
Fan", 19... 
4. R.Ykromova, K.Qosimova. О‘zbek tilidan  mashqlar tо‘plami, Toshkent, "О‘qituvchi" , 1988, 82-
84-betlar. 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   179   180   181   182   183   184   185   186   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish