Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

sp³d gibridlanish. VB (valent bog‘lar) nazariyasiga ko‘ra, bu turdagi gibridlanish hosil bo‘lishi uchun trigonal bipiramida shakliga ega markaziy atom tarkibida d orbital bo‘lishi lozimligi uchun, element eng kamida 3-davrda joylashmog‘i kerak.

Orbitallarning aralashuvi va sp³d gibrid orbitallarining hosil bo‘lishi.

Bir dona 3s, uchta 3p va beshta 3d orbitallarining biri qo‘shiluvi va ularning taqsimlangan elektron juftlari trigonal bipiramidaning qirralarida joylashuvi natijasida sp³d gibrid orbitallari hosil bo‘ladi.

2. Markaziy va qo‘shimcha atomlarning elektron orbitallarining qo‘shiluvi. PCl₅ tarkibidagi P atomi sp³d gibridlangan. Beshta Cl atomining 3p orbitalidagi elektronlar, P tarkibidagi 5 ta valent elektronlari bilan birlashib sp³d гибрид orbitalini hosil qiladi.

13-rasm. PCl₅ ning sp³d gibrid orbitallari. А. sp³d gibrid orbitallari hosil bo‘lishini orbital yacheykalar yordamida ifodalanishi, bunda 4 ta d orbitali bo‘sh qoladi. B. Kontur yordamida ifodalanishi.