Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Zn⁰  Cu^2  Zn^2  Cu⁰

uchun EYuK0,34-(-0,76)1,1 В bo‘ladi.

Galvanik elementlarning tuzilishini quyidagi sxemalar orqali ifodalash qabul qilingan:

ZnZnSO₄K₂SO₄CuSO₄Cu yoki yanada qisqaroq ko‘rinishida

(-)ZnZn^2Cu^2Cu() holda yoziladi.

• 
  Elektrolitik yacheykalar, реакция o‘z-o‘zidan sodir bo‘lmaydi (∆G>0) va reaksiya ketishi uchun ma’lum bir miqdordagi elektr energiya talab etiladi. Berilishi lozim bo‘lgan energiya miqdori yacheykalardagi energiyalar farqi orqali topiladi. Jarayon sodir bo‘lishi uchun atrof-muhit sistema ustidan ish bajarishi lozimdir. Bu yo‘l orqali metall va qotishmalarning sirtini korroziyaga chidamli metallar bilan qoplashda, rudalardan toza holdagi metallarni olishda foydalaniladi.
  
• 
  Elektr toki o‘tkazilayotgan eritma elektrolit deb atalib, unga elektrodlar yordamida elektr toki yuboriladi. Elektrodlar yarim-reaksiya qayerda sodir bo‘layotganiga qarab anod va katodlarga bo‘linadi.
  
• 
  Oksidlanish bilan boradigan yarim-reaksiyalar anodda sodir bo‘ladi. Birikma tarkibidan elektron ajralib chiqadi, oksidlanadi (qaytaruvchi agent hisoblanadi), o‘z elektronlarini anodda qoldiradi.
  
• 
  Qaytarilish bilan boradigan yarim reaksiyalar katodda sodir bo‘ladi. Birikma o‘ziga elektron biriktirib oladi, qaytariladi (oksidlovchi agent hisoblanadi), ortiqcha elektronni katoddan oladi
  

1-rasm. Galvanik element (A) va elektrolizning (В) asosiy xarakteristikasi

Galvanik element: elektr energiya hosil qilish uchun reaksiya o‘z-o‘zidan sodir bo‘lishidan foydalanish. Biz tarkibida Cu²⁺ ioni saqlagan eritmaga rux plastinkasini solgan vaqtimizda, eritma rangi asta-sekinlik bilan rangsizlanadi va rux plastinkasi jigarrang-qora rangli mis metali bilan qoplana boshlanadi va bu o‘z-o‘zidan sodir bo‘layotgan reaksiyada eritmadagi Cu²⁺ ioni plastinkaga qoplanadi va plastinkadagi rux metali esa eritmaga Zn²⁺ ioniga o‘ta boshlaydi.





3-rasm. Galvanik elementga asoslangan rux-mis reaksiyasi. A, Anodda Zn atomidagi ikkita elektron anodga o‘tadi va Zn²⁺ ioni hosil bo‘ladi. Katodda Cu²⁺atomi elektroddan ikki dona elektron qabul qiladi va mis ioniga o‘tadi.B, Ma’lum bir vaqtdan so‘ng katod massasi ortadi, anod massasi esa kamayadi.

Yacheykalarda hosil bo‘layotgan ikkita elektrodlarning elektr energiyalari ayirmasi elektrokimyoviy yacheykaning (e.d.s.) qiymatini beradi. Elektronlarning oqimi hech qanday tashqi ta’sirlarsiz manfiy zaryadlangan elektrodlardan musbat zaryadlangan elektrodlar tomon ko‘chadi. Shu boisdan, quyidagi xulosani chiqarsak bo‘ladi, reaksiya o‘z- o‘zidan sodir bo‘lishi uchun elektrokimyoviy yacheyka musbat qiymatga ega bo‘lishi kerak.

• 
  EDS ning qiymati musbat bo‘lsa, reaksiya hech qanday ta’sirsiz ketadi
  
• 
  EDS manfiy bo‘lsa, reaksiya o‘z- o‘zidan bormaydi
  
• 
  EDS=0 bo‘lganda, sistema muvozanat holatida bo‘ladi.
  

Yarim reaksiyaning standart potensial qiymati – mahsus sharoitda (298K harorat) va sistemadagi barcha gaz holatdagi moddalar 1 atm bosimga, eritmadagi ionlarning konsentratsiyasi esa 1 M teng bo‘lgan holatda bir atom (yoki ionning), anodda (katodda) qaytarilishi (oksidlanishi) uchun zarur bo‘ladigan elektr energiya miqdori.