Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikkiga: qaytar va qaytmas reaksiyalarga bo‘lish mumkin. Faqat bir yo‘nalishda boradigan reaksiyalar qaytmas reaksiyalar deyiladi. Reaksiya natijasida ko‘p miqdorda issiqlik ajralib chiqsa, gaz modda, cho‘kma yoki oz dissotsialanadigan moddalar hosil bo‘lsa, bunday reaksiyalar amalda qaytmas bo‘ladi:

CH₄ + 2O₂ = CO₂ + 2H₂O + Q

Mg + 2HCl = MgCl₂ + H₂­

AgNO₃ + NaCl = AgCl¯ + NaNO₃

NaOH + HNO₃  = NaNO₃ + H₂O

Bir vaqtning o‘zida ikki qarama-qarshi yo‘nalishda boradigan reaksiyalar qaytar reaksiyalar deyiladi. Misol:

N₂ + 3H₂ « 2NH₃

Reaksiya boshlangan paytda to‘g‘ri reaksiyaning tezligi katta, teskari reaksiyaning tezligi kichik bo‘ladi. Vaqt o‘tishi bilan to‘g‘ri reaksiyaning tezligi kamayib teskari reaksiyaning tezligi ortib boradi. Ma’lum vaqtdan so‘ng har ikkala reaksiya tezliklari tenglashadi: