Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Muvozanat konstantasi- Reaksiya idishida reagentlarning mahsulot hosil qilishi va hosil bo‘gan mahsulotdan reagentlar hosil bo‘lishi tabiiyki muvozanat holatida bo‘ladi, reaksiyaning murakkabligi va to‘g‘ri va teskari reaksiyalarning kinetik tabiatiga qaramasdan.

Azot va vodoroddan ammiak hosil bo‘lishini qaraylik:

N₂ +3 H₂ → 2NH₃

Ushbu reaksiya o‘g‘it ishdab chiqarishda va xalqaro oziq-ovqat bilan ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu jarayonda azot va vororod yuqori bosim va temperatura ostida birikib ammiakni hosil qiladi. Yopiq sistemada azot va vodorodning hammasi sarflanmaydi. Ma’lum vaqtdan so‘ng reaksiya davom etmaydi. muvozanat yonalishdan qat’iy nazar qaror topadi. Quyidagi rasmda Azot, vodorod, ammiakning kontsentratsiyalarini vaqtga bog‘liq grafigi tasvirlangan. Bunda reaksiya dastlabki moddalar (N₂ va H₂) dan boshlanadimi yoki reaksiya mahsuloti (NH₃) dan boshlanadimi baribir muvozanat qaror topadi.

XIX asrda Xaber ishlaridan oldin kimyogarlar izlanishlar olib borganlar. 1864 yilda Kato Maksimilian Guldberg (1836-1902) va Vaage (1833-1900) massalar ta’siri qonunini taklik etdi, u muvozanat holatida reaksiyaga kirishayotgan moddalarning kontsentratsiyasi reaksiya mahsulotlarining kontsentratsiyasiga bog‘liq bo‘lishini ifodalaydi. Deylik biz quyidagi umumiy muvozanat tenglamasiga egamiz: