Qarshi davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

3-mavzu. Jamiyat falsafasi va inson borlig‘i
Jamiyat haqidagi falsafiy ta’limotlar tarixi. Jamiyat paydo bo‘lishining ilmiy, iqtisodiy asoslari. Bozor munosabatlari va tadbirkorliknnig tariixy tiplari. Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar, mulk va mulkchilik dialektikasi. Jamiyatning ma’naviy, ijtimoiy siyosiy tizimi. Fuqarolik jamiyati institutlari. Jamiyat rivojiga tarix falsafasi nuqtai nazaridan yondashuvlar. Tarixning mazmuni va yo‘nalishlari. Tarixiy qonuniyat xaqida baxslar. Tarix xaqidagi konsepsiyalarning gnoseologik ontologik va aksiologik yo‘nalishlari. Tarixda shaxsning roli. Tarixda inson takdiri. Ziyolilar va intellektual elitaning modernizatsiya davridagi roli.
Sivilizatsiya tushunchasi va uning tiplari (P.Sorokin ta’limoti asosida). Falsafa tarixida sivilizatsiyaga turli yondashuvlar tasnifi (al Forobiy, Ibn Xaldun, N.Danilevskiy, O.Shpengler, A.Toynbi). Jamiyat hayotiga sivilizatsiyaning ta’siri. Sivilizatsiyaning asosiy elementlari: siyosat, madaniyat va iqtisodiyot. Madaniyat va sivilizatsiya mutanosibligi. Madaniy taraqqiyotning sinergetik talqini: to‘lqinlar, xukmronlik davridagi tartib va xaos birligi. Ijtimoiy, siyosiy va huquqiy madaniyat.: An’anaviy, diniy, kontinental Yevropacha anglosaksoncha huquqiy tizimlar tiplari. Huquqiy madaniyatning jihatlari: qonun chiqaruvchi, xokimiyat, aholi xuquqiy madaniyat. Siyosiy madaniyatning tiplari: an’anaviy, xarizmatik rasmiy. Rasmiy - legal madaniyatning modellari: totalitar, demokratik. O‘zbekistondagi siyosiy madaniyatning yo‘nalishlari. Texnologik madaniyatning paydo bo‘lishi va rivojlanishi. Madaniyada texnikaning obrazi. Madaniyatda texnikaning funksiyasi. An’anaviy madaniyatdan kreativ madaniyat sari. Ommaviy madaniyatning shakllanish tarixi. Submadaniyat, popmadaniyat, ekran madaniyatining tasnifi. Ommaviy madaniyatsizlik. Madaniy kommunikatsiyalarning o‘zaro aloqadorligi. Madaniy faoliyat va madaniy ehtiyejlar uyg‘unligi. Elitar madaniyat va individual madaniyat. Elitar ta’lim va tarbiya yo‘nalishlari. Dunyo xalqlari madaniyatidagi umumiylik va farqlar.
Xozirgi zamon odamining qiyofasi. Falsafa tarixida inson mohiyatiga oid qarashlar tasnifi. “men” va “men emas” xakida J.Rumiy qarashlari. N.Gumilevning passionar, subpassionar odamlar xakidagi ta’limoti. K.Yung arxitiplar nazariyasi. Irratsionalizm ong haqida. Gillozoizm ta’limoti. Inson va olam dialektikasi. Antrop kosmologik tamoyil. Ong tabiati. Ongning strukturasi va funksiyalari. Z.Freyd ongsizlikning tabiati haqida. Ijtimoiy jarayonlarda onglilik va ongsizlikning namoyon bo‘lishi. Individual ong va ijtimoiy ong borlig‘i. Til ong va tafakkur imkoniyatlari. Klipli tafakkur va texnologik taraqqiyot. Insonga oid teotsentrik yondashuvlar. Insonga nisbatan biologizatorlik va sotsiologizatorlik konsepsiyalari. Falsafaiy antropologiya va elitologiyaning uyg‘unligi. Hayotning ma’nosi va unda insonning vazifasi. Yevgenika va bioetika. Hayotni tark etish bosqichlari. Suitsid, parasuitsid, evtanaziya va uning shakllari, esxatologiyaning mohiyati. Insonning olamdagi o‘rni.
Reja:
1.Jamiyatning falsafiy tahlili.
2.Tarix falsafasining tuzilishi va funksiyalari.
3.Madaniyat va sivizatsiya tushunchalari va zaro aloqadorligi.
4.Inson haqidagi falsafiy fikrlar dinamikasi.
5.Ong falsafasi. Ongning strukturasi va funksiyalari.
6.Инсон ҳаётининг мақсади ва вазифалари.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari :Т-схемаси, кластер, muammoli вазият, Blits, munozara, savol-javob.
Adabiyotlar: A1;A2;A12;A8;A7А 11; A12;A13; А 9; Q24;.Q35; Q40 ;Q26; Q36.