Qarshi davlat universiteti geografiya va agronomiya fakulteti geografiya o

Jahon chorvachiligi va baliqchiligi

Chorvachilik jahon aholisining kundalik iste’molidagi eng asosiy mahsulot

(go‘sht, sut, tuxum, asal kabi)larni, sanoat uchun esa muhim xomashyo (teri, jun, pilla, mo‘yna kabi)larni yetkazib beradi. Chorvachilik qo‘y va cho‘chqachilik,
yilqichilik, tuyachilik, parrandachilik, asalarichilik, pillachilik kabi tarmoqlarga
bo‘linadi. Ular dunyoning barcha mintaqalarida turli sharoitda boqiladi. Chorvachilikning muhim xususiyatlaridan biri – mollar soni, odatda, rivojlanayotgan mamlakatlarda, ulardan olinadigan mahsulotlar hajmi esa rivojlangan mamlakatlarda ko‘proq. Aholi iste’molidagi jami go‘shtning 1/3 qismi va sutning 9/10 qismini qoramolchilik yetkazib beradi. Jahonda ularning umumiy soni 1,3 mlrd. Bosh bo‘lib, yarmidan ko‘pi Yevrosiyo mamlakatlarida boqiladi.
Qoramollarning soniga ko‘ra Hindiston, AQSH, Braziliya, Xitoy va Argentina mamlakatlari ajralib turadi.
Chorvachilikning intensiv tarmoqlaridan biri cho‘chqachilikdir. 900 mln. boshdan ziyod bo‘lgan bu tarmoq jahon aholisi iste’mol qiladigan go‘shtning
2/5 qismini yetkazib bermoqda. Cho‘chqachilikning deyarli yarmi Xitoy hissasiga to‘g‘ri keladi. Keyingi o‘rinlarda AQSH, Braziliya va Yevropaning asosiy yirik davlatlari turadi. Qo‘ychilik (1,2 mlrd. bosh) jahonning o‘t-o‘lanlarga boy keng yaylovli hududlari bo‘ylab keng tarqalgan. Qo‘ylar soniga ko‘ra Avstraliya (165 mln.), Xitoy (110 mln.), Yangi Zelandiya (85 mln.), Rossiya (58 mln.) davlatlari jahonda eng yirik hisoblanadi. So‘nggi yillarda chorvachilikning jahon bo‘yicha tez rivojlanib borayotgan yirik tarmoqlaridan yana biri – parrandachilikdir. Aholi iste’molida kata o‘rin tutadigan parhez go‘sht (jami iste’moldagi go‘shtning 20%i) va tuxum yetishtirishda asosiy o‘rin tutadi. Bu tarmoq intensiv rivojlanish xususiyatiga ega bo‘lib, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda keng taraqqiy etgan.
Shuningdek, chorvachilikning pillachilik (Xitoy, Yaponiya, O‘zbekiston, Ispaniya, Italiya va h.k.), tuyachilik (cho‘l va chalacho‘l mintaqasi davlatlari), bug‘uchilik (Rossiya, Kanada) kabi sohalari ham joyiga ko‘ra ahamiyatga ega. Baliq va boshqa dengiz mahsulotlari inson salomatligi uchun zarur bo‘lgan oqsil va boshqa biologik faol birikmalarga boyligi bilan ahamiyatlidir. Hozir
jahonda oqsilga bo‘lgan ehtiyojning 25% ini baliqchilik bermoqda. Baliq ovlash hajmi so‘nggi yillarda 110 mln. t ni tashkil qilmoqda. Baliq ovlash bilan amalda suv havzalariga ega bo‘lgan jahonning deyarli barcha davlatlarida
shug‘ullaniladi. Jahonning jami 15 mln. aholisi hozirgi vaqtda
baliqchilik bilan shug‘ullanadi. Ovlanayotgan baliq mahsulotlarining 1/2 qismi Yaponiya, Xitoy, AQSH, Chili, Peru va Rossiya davlatlari hissasiga to‘g‘ri keladi.