Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti fizika kafedrasi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

.1

-р

ас

м. 

ДФС

-5

2. 

Сп

ект

ро

мет

рн

ин

г 

оп

тик

 с

хе

мас

и 

---

 

 

45 

2.2. Qaralayotgan moddaning fizik, ximik xossalari va 

 amaliy ahamiyati 

 

 

Bu  ishda  biz    pirrola  molekulasining  tebranish  chiziqlarini  qayd  qildik.  Bu 

о‘rganilayotgan moddaning bir necha marta haydash yо‘li bilan chang zarralari va 

boshqa  aralashmalardan  tozaladik,  maqsad  ozgina  aralashma  ham  molekulyar 

sochilishdan  chetlanishga  olib  kelishi  mumkin.  Obyektlarni  eksperimentga 

tayyorlash  uchun  о‘sha  tekshirilayotgan  na’muna  toza  bо‘lishi  kerak,  chang  va 

boshqa  aralashmalardan    holi  bо‘lishi  kerak.  Tekshirilayotgan  modda  ximiyaviy 

tarkibi jihatdan ham tozalangan bо‘lishi kerak. Tekshirilayotgan modda ximiyaviy 

tarkibi jihatdan ham tozalangan bо‘lishi kerak. 

 Tozalash  vakuum  ostida  qayta  haydashdan  iborat  bо‘lib,  ikkita  bir-biriga 

ulangan sharikdan iborat (2.2-rasm) keyin shariklardan biri modda bilan birga Vud 

trubkasiga ulanadi yana qayta haydash yо‘li bilan Vud trubkasigi о‘tkaziladi. Eng 

avval  qayta  haydash  yо‘li  bilan  moddani  tozalashdan  oldin  shariklar  va  Vud 

trubkasi  distillangan  suv  bilan  yoki  xrolepik  bilan  toza  yuvilib,  spirt  bilan 

chayilgandan sо‘ng quritish shkafida quritiladi. Tekshirilayotgan modda ikkita bir-

biriga  ulangan  shariklardan  biriga  solinadi  keyin  sharikdan  biri  Vud  trubkasiga  

ulanadi.  Ulangandan  keyin  shariklardan  biri,  ya’ni  tekshirilayotgan  modda 

solingan  sharik  pechkaga  solinadi  va  ma’lum  bir  qaynash  temperaturasigacha  

qizdiriladi. 

 Natijada  qizdirilayotgan  shariklardagi  modda  tarkibidagi  chetlasha 

boshlaydi,  ya’ni  о‘sha  aralashmalar  bug‘lanib,  shariklardan  biriga    о‘tib  ketadi. 

Eksperimentga  tayyorlanayotgan  moddani  shu  yо‘l  bilan  bir  necha    marta 

tozalanadi  va nihoyat  toza  modda  shariklardan  birida о‘zi  alohida   holicha qoladi 

  sharikka  suyuqlik  quyilib  uglekislota  yordamida  yoki  quruq  muz  yordamida 

yaxlitlanib,  atkachka  qilinadi,  ya’ni  havosi  sо‘rib  olinadi.  Vakuum  hosil 

qilingandan sо‘ng  nuqtasi kavsharlanadi va pechkaga qо‘yilib qayta haydaladi. 

 sharik qayta haydalgan suyuqlik bilan kesib olinib, Vud trubkasiga ulanadi. Vud 

trubkasiga  ulangandan  keyin  yana  qayta  haydash  yо‘li  bilan  yana  tozalanadi  va  

A

C

A

---

 

 

46 

tozalangandan  keyin  Vud  trubkasiga  о‘tkaziladi.  Vud  trubkasiga    о‘tkazilgandan 

keyin 

nuqtadan kesib olinib, Vud trubkasiga  qora bо‘yoq bilan bо‘yaladi. Vud 

trubkasining  tag  qismi  bilan  yonbosh  qismchalardan  tashqari  hamma  tomoni 

bо‘yaladi,  maqsad  boshqa  tomonlarga  sochilgan  yorug‘lik  tо‘liq  yutilishi  uchun. 

Yuqorida  aytilganlar  bajarilgandan  sо‘ng  Vud  trubkasi  eksperimentga  tayyor 

hisoblanadi.  Moddani  eksperimentga  tayyorlashda  qо‘llaniladigan  qurilmaning 

kо‘rinishi 2.2-rasmda tasvirlangan [20, 21].